Εκτός προγράμματος

Για να ξεκαθαρίσουμε κάτι, νομίζω αυτονόητο: όσοι ωρυόμασταν τόσα χρόνια εναντίον του μνημονίου -ή εν πάση περιπτώσει για να μη το γενικεύω και για να μη μιλάω για λογαριασμό άλλων, εγώ- το κάναμε και για λόγους ιδεολογικούς, αλλά το κάναμε και βλέποντας τις δραματικές επιπτώσεις που είχε στην ελληνική κοινωνία.

Υπό αυτό το πρίσμα, το να ζούμε σε καθεστώς κλειστών τραπεζών και οικονομίας σε παράλυση, δεν είναι ένα γεγονός που μπορούμε να το προσπεράσουμε απαξιώνοντάς το και μιλώντας μόνο για το κακό που έκαναν τα μνημόνια, το γαμημένο «κάρεντ πρόγκραμ» και η ακόμη πιο γαμημένη πέμπτη αξιολόγηση, που αν μη τι άλλο -και ανεξάρτητα από το τι έρχεται αύριο- επιτέλους απόψε ψοφάνε. Αν ενδιαφερόμαστε στα αλήθεια για όσους τσακίστηκαν όλα αυτά τα χρόνια, δεν μπορούμε και να σφυράμε αδιάφορα με όσα γίνονται τώρα, που τσάκισμα αποτελούν κι αυτά.

Πολύ φοβάμαι ότι μέσα σε αυτό το καθεστώς το «ναι» πριμοδοτείται και πως θα αποτυπωθεί στην κάλπη ένα αποτέλεσμα το οποίο δεν θα αποτυπώνει την αληθινή βούληση του κόσμου.

Αλλά αυτό κάθε άλλο παρά σημαίνει ότι πρέπει να γίνει οποιαδήποτε σκέψη για να παρθεί πίσω. Θα ήταν τραγελαφικό. 

Από την άλλη, αν μέσα και σε αυτό το περιβάλλον επικρατήσει το «όχι», τότε αυτό θα αποτελέσει κατά τη γνώμη μου όχι κάποιο προϊόν άγνοιας κινδύνου για τα μελλούμενα, αλλά ένα, εδώ που έχουμε φτάσει, συγκλονιστικό μήνυμα γενναιότητας μέσα σε έναν αδυσώπητο οικονομικό και πολιτικό πόλεμο.

Είναι όμως ακόμη Τρίτη βράδυ. Ως την Κυριακή μεσολαβούν αιώνες.

Για τί ψηφίζουμε

Τα μνημόνια ήταν δύο πράγματα μαζί: πρώτον το περιεχόμενο των μέτρων που συνεπάγονταν κάθε φορά, σε κάθε αξιολόγηση, σε κάθε τέρμινο, πριν από κάθε υπογραφή και δεύτερον όλη η διαδικασία που οδηγούσε κάθε φορά στην υπογραφή αυτών των μέτρων. 

Τα μνημόνια λειτουργούσαν ως ένας διπλός οδοστρωτήρας: ισοπεδωνόταν κάθε φορά η κοινωνία και κατ' εξοχήν τα ασθενέστερα στρώματα, αφού είχε πρώτα ισοπεδωθεί η οποιαδήποτε αντίδραση και ο οποιοσδήποτε ουσιαστικός αντίλογος στα σχέδια εφαρμογής τους.

Τα μνημόνια δεν ήταν μόνο ακραία νεοφιλελεύθερη λιτότητα, ήταν ταυτόχρονα και πλήρης κατάλυση του αυτεξούσιου της χώρας και η μεταχείρισή της με όρους κυριάρχων έναντι υποτελή. 

Αυτό λοιπόν που κατ' εμέ συνέβη τώρα, είναι το λυτρωτικό σπάσιμο του ενός από τα δύο πόδια αυτού του καθεστώτος. Και όποιος το υποτιμά, όποιος κάνει πως δεν το βλέπει, πραγματικά δεν ξέρει να δει. 

Το ερώτημα άρα του δημοψηφίσματος δεν είναι ούτε θολό ούτε ασαφές: ψηφίζοντας κανείς όχι, λέει όχι στο καθεστώς των μνημονίων. Όχι που αφορά το παρόν, όχι που αφορά το μέλλον, αλλά και όχι που αφορά όλα τα μαύρα χρόνια που προηγήθηκαν. Και ψηφίζοντας κανείς ναι, λέει ναι στο καθεστώς των μνημονίων, ναι που αφορά το παρόν, ναι που αφορά το μέλλον, αλλά και ναι που αφορά όλα τα μαύρα χρόνια που προηγήθηκαν.

Και είμαι σίγουρος ότι πολύ μικρό ποσοστό από όσους θα ψηφίσουν ναι, το γουστάρουν αυτό το καθεστώς. Αλλά δεν είναι αυτό το θέμα, δεν είναι αυτό το διακύβευμα. Το διακύβευμα είναι αυτό που ήταν από την πρώτη μνημονιακή στιγμή: είτε είσαι υπέρ είτε είσαι κατά του «πάση θυσία και με κάθε τίμημα». 

Όποιος λοιπόν είναι υπέρ του «πάση θυσία και με κάθε τίμημα» ας ψηφίσει ένα βροντερό ναι, γιατί οτιδήποτε άλλο του είναι αδιανόητο.

Όποιος πιστεύει ότι το πάση θυσία και το με κάθε τίμημα είναι το σημείο που σταματάει ο κοινός νους, η δημοκρατία και η εθνική ανεξαρτησία και το σημείο που διαφοροποιεί μια διαπραγμάτευση δανειστή και δανειζόμενου, έστω και χρεοκοπημένου δανειζόμενου, από μια επιβολή πολεμικών όρων κατακτητή σε κατακτημένο ας ψηφίσει όχι, κι ας μην είναι σίγουρος αν υπάρχει δίχτυ ασφαλείας μετά.

Αλλά έτσι είναι πάντα η αληθινή ελευθερία: σε τρομάζει κιόλας.

Κι αντίστροφα έτσι είναι πάντα ο τρόμος: σε καθιστά αληθινά ανελεύθερο.

Δεν ψηφίζουμε ναι ή όχι, στην Ευρώπη, στην Ευρωπαϊκή Ένωση, στο Ευρώ. 

Ψηφίζουμε ναι ή όχι στα μνημόνια και στη λογική Ευρώ πάση θυσία και με κάθε τίμημα. 

Ιστορία

Κάπως έτσι γράφεται η Ιστορία. Τίποτα δεν είναι ίδιο μετά από απόψε. Και στην Ελλάδα και στην Ευρώπη. Με μία κίνηση ανατράπηκαν όλα τα δεδομένα, σωριάστηκαν όλοι οι αντίπαλοι παίκτες στο γρασίδι και τώρα παραζαλισμένοι προσπαθούν να καταλάβουν από πού τους ήρθε. Θα ανασυνταχθούν γρήγορα βέβαια. Ειδικά οι απ' έξω παίκτες, οι σοβαροί. Θα προσπαθήσουν να μας τσακίσουν. Διόλου απίθανο να τα καταφέρουν. Αλλά έχουν ήδη χάσει. Και έχουμε ήδη νικήσει.

Πέντε μήνες μετά

Πέντε μήνες πριν, τέτοια ώρα, έβλεπα στα Προπύλαια τον Αλέξη Τσίπρα να ολοκληρώνει τον σύντομο νικητήριο λόγο του, λέγοντας «Θα νικήσουμε» ή «Θα τα καταφέρουμε», κάτι τέτοιο πάντως. Δεν μπορούσα να καταλάβω από πού αντλούσε τόση αισιοδοξία ότι θα πετύχει το ακατόρθωτο και ότι θα έκανε τους δανειστές να δεχθούν αυτά που ήθελε. Αν όμως το αισιόδοξο σενάριο μου έμοιαζε μακρινό, η αλήθεια είναι πως ακριβώς πέντε μήνες μετά έχει πραγματωθεί το απαισιόδοξο σενάριο, με την έννοια πως η συμφωνία που έχουν φέρει οι δανειστές στο τραπέζι είναι εξοντωτική. Ήταν εσφαλμένη η βασική υπόθεση πως και αυτοί είχαν να χάσουν πάρα πολλά από ένα γκρέξιτ; Πρυτάνευσαν άλλα κριτήρια; Μπλοφάρουν τόσο καλά; Ξέρουν απλά πως η διαφορά του συσχετισμού δυνάμεων είναι τέτοια, που μόνο με την πλήρη συνθηκολόγηση θα στανιάρουν, δεδομένου και του κινδύνου που θα έφερνε η μερική ικανοποίηση μιας κυβέρνησης της αριστεράς; Ό,τι απ' όλα κι αν ισχύει, τα πράγματα έχουν φτάσει σε ένα σημείο που είναι σαν να σου λένε ή φύγε ή μείνε ισοπεδωμένος. Δεν θα μείνει ισοπεδωμένος, είναι σαφές. Δεν το ξέρουν; Το ξέρουν και δεν τους νοιάζει; Θα μάθουμε σύντομα.

Οι αρλεκίνοι μας

Γράφει ο Νικόλας Σεβαστάκης:

«Πυκνώνουν σε έντυπα και αλλού οι ''εξ αριστερών'' κριτικές στον συμβιβασμό που δεν ήλθε και στη συμφωνία του Τσίπρα η οποία βεβαίως δεν έχει υπάρξει ακόμα (και μπορεί και να μην υπάρξει). Το πρότυπο αυτών των κριτικών είναι πια η πόζα του πολεμιστή ο οποίος ενδιαφέρεται πρωτίστως για το καλό όνομα που έχει χτίσει, για τη φήμη και το κύρος του στον χώρο και στη γειτονιά του (από το αμφιθέατρο ως τη συνέλευση και το έντυπο).
Είναι προφανές: κάποιοι θέλουν απλώς να λένε και να ακούν από τους άλλους το ποίημα της αυτοεπιβεβαίωσής τους, της ριζοσπαστικής τους ''αξιοπρέπειας''. Ανεξαρτήτως των πολύ δραματικών συνθηκών και της πραγματικότητας η οποία αφορά φυσικά εκατομμύρια ανθρώπους και τη μοίρα τους,
Επιλέγουν λοιπόν τη θαλπωρή της ήσυχης συνείδησης από την πρακτική ευθύνη και το τραύμα της. Αυτό νομίζω ότι πρέπει να ονομαστεί ιερατικός ναρκισσισμός. Και είναι το βαρίδι της στιγμής γιατί αναπαράγει ακόμα ένα μεγάλο ψεύδος [που δεν το πιστεύει ασφαλώς ούτε ο κ. Λαπαβίτσας]: ότι η σημερινή ελληνική κοινωνία με τους Λουράντους της δεν είναι μια εμπορική-συναλλακτκή κοινωνία σε τεράστια κρίση ρευστότητας αλλά μια πολεμική/ ηρωική κοινότητα..
Έτσι ο πραγματικός πολιτικός χρόνος έχει πλέον βραχυκυκλωθεί στον ''κομματικό'' χρόνο μιας ζύμωσης εις το διηνεκές και στο επ' άπειρον».

Κι αναρωτιέμαι, τί τον κάνει να πιστεύει ότι αυτή η στάση που περιγράφει συνιστά θαλπωρή και όχι τραύμα. Κι αναρωτιέμαι, αν δεν μπορεί να διακρίνει τις ιστορικές διαστάσεις του τραύματος που θα προκληθεί εάν τελικά η διαπραγματευτική προσπάθεια της κυβέρνησης οδηγηθεί εκεί που δείχνει να οδηγείται. Κι αναρωτιέμαι, ποιό ποίημα αυτοεπιβεβαίωσης είναι πιο επώδυνο, εκείνο που περιγράφει, ή το ποίημα που θα απαγγέλλουν με πιο δυνατή φωνή από ποτέ, σε Ελλάδα και Ευρώπη και παντού, ότι άλλος δρόμος δεν υπήρχε, δεν υπάρχει και δεν μπορεί να υπάρξει, ότι υπάρχει αυτή η μία και μοναδικη εναλλακτική, ότι αυτό είναι η πραγματικότητα και ότι όλα τα υπόλοιπα ήταν λυσσαμένες αρνήσεις της, ότι η Αριστερά στην εποχή μας δεν μπορεί να είναι τίποτα άλλο παρά μια παράκρουση. Κι αναρωτιέμαι τέλος αν επαληθευθούν όλα αυτά, ποιός ναρκισσισμός θα είναι ο πιο αποκρουστικός, ο ιερατικός που περιγράφει, ή ο αγοραίος, ο ναρκισσισμός των αγορών, ο ναρκισσισμός των υποστηρικτών της παντοδυναμίας της αγοράς, οι οποίοι πιο θριαμβευτές από ποτέ θα πουν, ωραία σας αφήσαμε να παίξετε και να δοκιμάσετε πώς είναι, είδατε πώς είναι, βάλτε τώρα οριστικά το κεφάλι κάτω και επιδοθείτε ως κοινωνία στις εμπορικές σας συναλλαγές, οι καιροί των ηρωικών πολέμων τέλειωσαν, εξ αρχής ήταν μια προσομοίωσή τους κι εσείς οι αρλεκίνοι μας.