Εργασία και όχι Έργο

Φεβρουάριος του δύο χιλιάδες δέκα: η γη συνεχίζει να γυρνά γύρω από τον ήλιο, αλλά με μισή καρδιά, αφού με την άλλη της μισή γυρνά γύρω από τη Πανδώρα του «Αvatar» και το νησί του «Lost». Υπάρχει η ταινία «Αvatar» και η σειρά «Lost» και υπάρχουν και τα ομότιτλα φαινόμενα. Η ταινία και η σειρά θα ζοριστούν από το πέρασμα του χρόνου, ενώ αντίθετα τα φαινόμενα είναι ακριβώς λόγω του παρόντος χρόνου που μετατράπηκαν σε φαινόμενα, τις μετατρέπει δηλαδή σε φαινόμενα αυτό που συμβαίνει τώρα. Το «Αvatar» είναι φαινόμενο γιατί ήδη οδηγεί σινεμά και τηλεόραση προς την κατεύθυνση της τρισδιάστατης τεχνολογίας. Και είναι φαινόμενο για την εμπειρία που προξενεί η θέαση της ταινίας σήμερα που το μάτι δεν έχει συνηθίσει, σήμερα που η τεχνολογία είναι φρέσκια. Αύριο θα τη συνηθίσουμε και η ταινία θα εκτιμάται πλέον με βάση το περιεχόμενο της. Έτσι, μέσα στο χρόνο μπορεί να μειωθεί η εκτίμηση σε αυτήν καθ’ αυτήν την ταινία, αλλά ο απόηχος και οι επιπτώσεις του φαινομένου θα μείνουν. Αντίστοιχα, αύριο το «Lost» δεν μπορεί να είναι αυτό που είναι σήμερα. Γιατί το «Lost» έγινε φαινόμενο ως κοινή προσμονή, έγινε φαινόμενο δημιουργώντας μια παγκόσμια συντροφιά που πέρασε τα τελευταία χρόνια μαζί του, που πορώνεται, συζητά, ανταλλάσσει θεωρίες και το βλέπει σε χρόνο σχεδόν ταυτόχρονο.
Το «Αvatar» κατασκευάστηκε με την -όχι κρυφή- ελπίδα να μετατραπεί σε φαινόμενο, το «Lost» όμως αν είχε παρόμοια ελπίδα, πρέπει να την είχε μόνο στο πίσω μέρος του μυαλού του. Το όραμα του Κάμερον όχι μόνο ήταν ξεκάθαρο, αλλά και τόσο συνειδητοποιημένο, που περίμενε χρόνια την τεχνολογία να φτάσει στο επιθυμητό επίπεδο, ώστε να μπορεί να το πραγματοποιήσει. Το «Αvatar» ήξερε πολύ καλά τι ήθελε να πει, το «Lost» ήξερε στο εντελώς περίπου: φτιάχνεται ο «πιλότος», υπάρχει ένα γενικό πλάνο στο μυαλό και από εκεί και πέρα όλα εξαρτώνται από την αποδοχή του κοινού. Βλέποντας και κάνοντας αν θα τραβήξει και πόσο θα τραβήξει. Από την μία δηλαδή έχουμε ένα συνολικό όραμα, από την άλλη μια λαμπρή αρχική ιδέα που εξελίχθηκε και μεγάλωσε μαζί μας. Γιατί το «Αvatar» είναι ένα έργο. Ένα έργο που θα φτιαχτεί και θα ετοιμαστεί πριν παραδοθεί στον θεατή. Ενώ το «Lost» δεν είναι έργο, αλλά εργασία σε εξέλιξη.
Βασική αρετή του «Lost» αποδείχθηκε η διαρκής επανεφεύρεση του εαυτού του, με τη διαρκή ανατροπή των όρων του δικού του παιχνιδιού. Βασικό του μειονέκτημα -από τον τρίτο κύκλο κι έπειτα- ότι κάπου μέσα στο γενικό χάσιμο, χάνεται και το αληθινό ενδιαφέρον για τους ήρωές του, που παραχωρεί τη θέση του μόνο στο ενδιαφέρον για το επόμενο μυστικό, μέχρι το επόμενο, μέχρι το τελικό.
Είναι όμως λάθος να εστιάζουμε τόσο πολύ στο μεγάλο μυστικό στο τέλος, γιατί κάτι τέτοιο θα σήμαινε πως όλα αυτά που έχουν συμβεί είχαν και ένα συνεκτικό νόημα. Τα έργα υπάρχουν πριν από σένα και εσύ τα βλέπεις, οι εργασίες υπάρχουν παράλληλα με σένα, πραγματοποιούνται για χάρη σου και αναλόγως του ενδιαφέροντός σου. Τα έργα έχουν ένα νόημα έξω από σένα, το νόημα των εργασιών εξαρτάται καθοριστικά από εσένα.
Έτσι κανείς δεν μπορεί να απατηθεί από το τέλος του «Lost», αφού αν ήταν να νιώσει απατημένος θα έπρεπε να το έχει ήδη νιώσει. Ενώ μπορεί κάλλιστα να νιώσεις απατημένος από ένα έργο. Γιατί αν ένα έργο δεν στέκει, δεν στέκει: ήταν εκ των προτέρων ελαττωματικό. Στις εργασίες είναι αυτό το «εκ των προτέρων» που δεν υφίσταται. Η εργασία αποδεικνύει την αντοχή της στην ποσότητά της, στα 121 της επεισόδια, στο ότι είτε έτσι είτε αλλιώς κατάφερε να σου διατηρήσει την προσμονή ως το τέλος.
Έτσι, αντί για το τέλος όπου όλα θα βγάλουν νόημα, εκείνο που τώρα προσμένεις είναι κάτι που δεν θα έχει σκεφτεί κανένας, καμία από τις άπειρες θεωρίες που κυκλοφορούν, κάτι που θα ανατρέψει για τελευταία φορά τις προβλέψεις κάνοντας την τελική αίσθηση. Με άλλα λόγια, περισσότερο από στοίχημα εξήγησης και συνοχής, είναι ένα στοίχημα εντυπωσιασμού. Περισσότερο από μυστικό, προσμένεις μια ιδιοφυή διαφυγή, την ακροτελεύτια άρση του «Lost» πάνω από τον εαυτό του, πάνω από όλες τις εκδοχές, την τελική εκθαμβωτική απάτη ενός φαινομένου, το τέλος μιας δαιδαλώδους εξαετούς εργασίας.

(Κείμενο γραμμένο για το «SMS» της «SportDay»)