Οθόνη με Οθόνη

1) H ταχύτης των στερεοτύπων: «Ναι, σκέφτομαι με στερεότυπα. Είναι πιο γρήγορο», θα πει ο Ράιαν Μπίγκαμ, δηλαδή ο Τζορτζ Κλούνεϊ στο «Ραντεβού στον Αέρα». Η ταινία είναι διάσπαρτη από σπινθηροβόλες ατάκες, που ακροβατούν ανάμεσα στον σαρκασμό και τον αυτοσαρκασμό, στον κυνισμό και την ευαισθησία, στην ειρωνεία και την κυριολεξία, αντιπροσωπευτικές άλλωστε του γενικότερου ακροβατικού τρόπου με τον οποίο αντιλαμβάνεται το σινεμά ο 33χρονος Τζέισον Ράιτμαν, που βάζει τους ήρωες των ταινιών του να περπατούν πάνω σε τεντωμένο σκοινί: ένας λομπίστας των καπνοβιομηχανιών («Τhank you for Smoking»), μια έφηβη μητέρα που θέλει να δώσει το παιδί της για υιοθεσία («Juno»), ένας τύπος που η δουλειά του είναι να απολύει κόσμο από πόλη σε πόλη, με αποτέλεσμα να βρίσκεται σχεδόν κάθε μέρα σε ένα αεροπλάνο («Ραντεβού στον Αέρα»). O Ράιτμαν κατορθώνει και κρατά τους πρωταγωνιστές του πάνω στο σκοινί, την ώρα που οι ταινίες του ακροβατούν εξίσου επιτυχημένα ανάμεσα στο δραματικό και το ευφρόσυνο. Ζητήματα που ειδικά στις ΗΠΑ εγείρουν τα υψηλότερα πάθη εξετάζονται είτε από εντελώς απροσδόκητες και προβοκατόρικες οπτικές γωνίες, είτε ως το κοινωνικό περιβάλλον μέσα στο οποίο μπορούν να υπάρξουν και άλλες επιλογές, μακριά από τις μονοσήμαντες βεβαιότητες των φανατικών.
Εκτός από τον Μπίγκαμ, με στερεότυπα σκεφτόμαστε όλοι μας. Και με δύο από αυτά θα παίξει στην ταινία ο Ράιτμαν. Το πρώτο αφορά τις σχέσεις ανδρών - γυναικών και τον ρόλο του κάθε φύλου μέσα σε αυτές. Το δεύτερο αφορά τις προβλέψεις μας για την εξέλιξη και την κατάληξη του έργου, καθώς λίγο - πολύ το είδος στο οποίο ανήκει μια ταινία προεξοφλεί και το τέλος της. Αν τελικά τα ανατρέπει κιόλας τα στερεότυπα, η απάντηση επί της οθόνης. Είτε τα ανατρέπει όμως είτε όχι, έχει παίξει τόσο μαζί τους, ώστε αν κάτσεις να σκεφτείς τις συμπεριφορές των ηρώων και τις φράσεις που λένε για να αιτιολογήσουν τη στάση τους, είναι πολύ πιθανό να ξεβολευτείς, με αποτέλεσμα ή να βραχυκυκλώσεις ή, αντίθετα, να κατορθώσεις να σκεφτείς εκτός της ασφάλειας που σου παρείχε η αυτόματη στερεοτυπική σκέψη.
2) Περικυκλωμένος και όχι απομονωμένος: Η αδελφή του Μπίγκαμ τον βρίσκει στο κινητό. Της κρυβόταν. Του λέει ότι δεν είναι κατάσταση αυτή να ζει απομονωμένος από τους ανθρώπους. Εκείνος κοιτά γύρω του στο αεροδρόμιο και της απαντά ότι είναι περικυκλωμένος από ανθρώπους. Η ατάκα θα μπορούσε κάλλιστα να είναι και μια μεταφορά για το ίντερνετ: είμαστε περικυκλωμένοι από άλλους που ίσως διαβάσουν τι γράφουμε ή ίσως συζητήσουν για λίγο μαζί μας, την ίδια στιγμή που είμαστε μόνοι μπροστά σε μια οθόνη. ΜόνοΙ ανάμεσα στο πλήθος, το αληθινό πλην ξένο πλήθος των αεροδρομίων του Μπίγκαμ, το μισόξενο - μισοικείο πλην εικονικό πλήθος του διαδικτύου. Εξίσου μη τόπος με τα αεροδρόμια, τα αεροπλάνα και τα ξενοδοχεία, είναι και το διαδίκτυο. Πετάς από προορισμό σε προορισμό, όπως σερφάρεις από σάιτ σε σάιτ. Το ανέβασμα στον ουρανό και το ανέβασμα στο ίντερνετ. Κοινός παρανομαστής και στις δυο καταστάσεις είναι ότι απουσιάζει το πρόσωπο με πρόσωπο, αν και μπορεί κανείς να αντιτείνει ότι στο ίντερνετ υπάρχει το πνεύμα με πνεύμα. Ακόμα κι έτσι όμως, όσο πολλαπλασιάζονται οι επαφές μας στο ίντερνετ, είναι αναπόφευκτο να αλλάζουν και οι όροι της επαφής μας με αυτές.
Ο ήρωας του Κλούνεϊ βρίσκεται πρόσωπο με πρόσωπο μόνο με όσους απολύει, διατηρώντας ένα άλφα ενδιαφέρον και έχοντας κάποια συναισθήματα, αλλά ταυτόχρονα παραμένοντας και σε μια βήτα ψυχική απόσταση. Και νά που η 22χρονη ηρωίδα της Άννα Κέντρικ έρχεται να κάνει τα πράγματα ακόμη πιο απρόσωπα, προτείνοντας να γίνονται οι απολύσεις μέσω ίντερνετ, με την ψυχική απόσταση να γίνεται και πραγματική και το πρόσωπο με πρόσωπο να γίνεται πλέον με τη μεσολάβηση οθόνων. Γεγονός που κάνει τον Μπίγκαμ να νιώθει πως χάνει τη γη κάτω από τα πόδια του ή μάλλον να παγιδεύονται τα πόδια του στη γη, καθώς θα αναγκαστεί να εγκλωβιστεί σε έναν τόπο. Σαν τον -συνειδητό ή μη- πρόγονό του στο «Accidental Τourist» ζει κι αυτός σε ένα συναισθηματικό κουκούλι, μόνο που σε αντίθεση με εκείνον ζει για να ταξιδεύει. H ζωή ως διαρκής κίνηση και μετακίνηση, ως διαρκής φυγή χωρίς συναισθηματικά ή άλλα βαρίδια στο σάκο του, με μόνο το κυνήγι της συμπλήρωσης 10.000.000 αεροπορικών μιλίων, που θα τον κάνει κάτοχο των πιο λουξ προνομίων, να του δίνει ένα στόχο κι ένα νόημα.
3) Μέσα στη βάρκα: Όταν ο ήρωας του Κλούνεϊ αντιδρά στα σχέδια που θα τον κρατήσουν εκτός ταξιδιών, το αφεντικό του παίρνει ένα κομμάτι χαρτί και το τσαλακώνει. «Αυτή εδώ είναι η βάρκα», του λέει. «Θες να είσαι μέσα στη βάρκα ή όχι»; Είναι τόσο απλό. Είτε μένεις στη βάρκα είτε όχι. Η ρότα της όμως δεν αλλάζει. Και η βάρκα της εταιρίας του πάει πρίμα, αφού τα πράγματα στην οικονομία ποτέ δεν ήταν τόσο άσχημα, άρα η αγορά έχει ανάγκη από ειδικούς στις απολύσεις: ο θάνατος σου - η ευημερία μου. Οι κανόνες δεν είναι πολύπλοκοι. Για την ακρίβεια ένας είναι: τι συμφέρει οικονομικά τους ισολογισμούς της κάθε εταιρίας. Όποιοι άνθρωποι κριθούν πως περισσεύουν απολύονται. Όποιες τεχνικές θεωρούν πως κοστίζουν αλλάζουν. Κι αν είναι σκληρό να απολύεις θα απολύσεις. Κι αν είναι σκληρό να απολύεις μέσα από μια οθόνη θα το κάνεις. Τα πράγματα λειτουργούν από μόνα τους και μέσα σε αυτό το συνεχές κυνήγι της μεγιστοποίησης των κερδών ή της διατήρησης της ανταγωνιστικότητας οι άνθρωποι δεν είναι παρά νούμερα που συμφέρουν ή δεν συμφέρουν. Ηuman resources ή ανθρώπινοι πόροι. Όσο για τον χαρακτήρα της Κέντρικ, η αρχική έλλειψη ενοχών με την οποία επιλέγει ένα νέο κορίτσι να κάνει αυτή τη δουλειά, προϋποθέτει ένα σύστημα αξιών, το οποίο όμως δεν είναι προϊόν χαμηλής ατομικής ηθικής, αλλά άμεση απόρροια ενός οικονομικού συστήματος που έχει πείσει ότι αυτό που συμβαίνει δεν είναι κακό, αλλά αντίθετα φυσικό, αυτονόητο, ευέλικτο.
4) Νiche: Σε μια άλλη σημαντική ταινία, το «Μάικλ Κλέιτον», το εκεί αφεντικό του Κλούνεϊ του εξηγούσε ότι με τη δουλειά που έκανε είχε βρει το niche του. Και στις δυο ταινίες ο Κλούνεϊ κάνει δουλειές σπανιότατες στη ζωή και ενδεχομένως μοναδικές στον κινηματογράφο. Υπό αυτήν την έννοια, το ότι ο Κλούνεϊ υποδύεται κι εδώ τον Κλούνεϊ, και είναι όπως και στον «Κλέιτον» υποψήφιος για όσκαρ πρώτου ανδρικού, ίσως τελικά υποδηλώνει ότι ο Κλούνεϊ είναι ένας από τους πιο γοητευτικούς ρόλους που μπορεί να υποδυθεί κανείς σήμερα. Απλά ο Μάικλ Κλέιτον και ο Ράιαν Μπίγκαμ ήταν τυχεροί που τους έδωσε το πρόσωπο του, την προσωπικότητά του, το στυλ του, τη ζεστασιά του, αυτό εν πάση περιπτώσει το ανεξήγητο πράγμα που εκπέμπει.

(Κείμενο γραμμένο για το ελculture)