Για έλα λίγο στη θέση του

Ο Ευάγγελος Βενιζέλος βγαίνει από το Eurogroup. Μας ενημερώνει για τα ερωτήματα που του τέθηκαν στη συνεδρίαση και τα οποία αφορούσαν «όλο τον ελληνικό δημόσιο βίο». Ανάμεσα σε εκείνα που οι εθνολόγοι υπουργοί οικονομικών ρώτησαν τον αντιφύλαρχο της (ουδέποτε τελικά αληθινά εκδιαφωτισθείσας και εξορθολογισθείσας) θυμικής φυλής μας, είναι και το εξής αφοπλιστικό: «Πώς αντιλαμβάνεται ο κάθε εργαζόμενος τις ευθύνες του σε σχέση με τον κάθε άνεργο;». Ήταν καιρός να φτάσουμε στην πηγή του προβλήματος, ήταν καιρός να εξατομικευθεί ο κοινωνικός αυτοματισμός. Τώρα πια οι κακοδαιμονίες της ελληνικής οικονομίας δεν εξηγούνται μόνο με την κάθε συντεχνία που κοιτάζοντας το συμφέρον της βλάπτει το σύνολο της κοινωνίας, τώρα πια είναι και ο κάθε εργαζόμενος που κοιτάζοντας τον εαυτούλη του βλάπτει τους ατυχέστερους συμπολίτες του. Τώρα πια οι νον στοπ διετείς οιμωγές για τον πολυαγαπημένο ιδιωτικό τομέα που τον στραγγάλιζε ο επονείδιστος δημόσιος, δίνουν τη θέση τους στην κίντερ έκπληξη διαπίστωση ότι τον ιδιωτικό τομέα τον στραγγάλιζε και ο ίδιος ο ιδιωτικός. Προς Θεού, όχι όλος ο ιδιωτικός, όχι το ιερό σκέλος της εξίσωσης. Το πρόβλημα έγκειται στο ανίερο σκέλος της εξίσωσης, το σκέλος του εργαζομένου. Του κάθε παρτάκια μισθωτού δηλαδή, που εξακολουθούσε να έχει την απαίτηση να προστατεύεται όπως όριζαν οι συλλογικές συμβάσεις εργασίας, χωρίς να συλλογίζεται τις ευθύνες του απέναντι στον κάθε άνεργο.

Και μπορεί η ανεργία να σπάει το ένα μετά το άλλο τα ρεκόρ στα χρόνια του μνημονίου, αλλά προφανώς ο αντιφύλαρχος δεν γύρισε να ρωτήσει την Λαγκάρντ, τον Ρεν, τον Σόιμπλε και τον Γιούνκερ πώς αντιλαμβάνονται τις δικές τους ευθύνες σε σχέση με τον κάθε άνεργο. Τι ευθύνη να έχουν άλλωστε αυτοί συγκριτικά με εσένα που επέμενες να ζητάς τον κατώτατο; Σοβαροί να είμαστε. Και εκτός του ότι θα ήταν άδικο να τους έκανε μια τέτοια επίθεση, θα ήταν και επικίνδυνο. Όπως κατ' επανάληψη έχει τονίσει, οι διαπραγματεύσεις μαζί τους είναι σαν την Λερναία Ύδρα: ένα θέμα τους θέτεις, δύο σου ανοίγουν. Αν τους κακολογούσε, θα ακολουθούσε το επόμενο στην ατζέντα καταλυτικό ερώτημα για τις στρεβλώσεις της ελληνικής κοινωνίας: «Πως αντιλαμβάνεται ο κάθε σπιτωμένος τις ευθύνες του σε σχέση με τον κάθε άστεγο;».

Ας αφήσουμε λοιπόν τις γενικότητες και ας στρέψουμε το βλέμμα μέσα μας, ώστε πρώτα απ' όλα να δούμε τι κάναμε εμείς οι ίδιοι λάθος και φέραμε τον τόπο εδώ που τον φέραμε. Εργαζόσουν διεκδικώντας όλα τα δικαιώματά σου; Κι ο άνεργος; Αν είχες αναλογιστεί το κακό που του κάνεις θα έπρεπε εσύ να απαιτείς περισσότερη απορρύθμιση και ελαστικότητα. Αυτή είναι η νεότερη ερμηνευτική εγκύκλιος για το τι συνιστά το «πάρτι που τέλειωσε»: πριν ευθυνόμαστε επειδή «ζούσαμε πάνω από τις δυνάμεις μας», τώρα επειδή διατηρούσαμε ακόμη λίγες δυνάμεις, αδιαφορώντας για όλους εκείνους που τις είχαν χάσει και είχαν παραδοθεί στην εξαθλίωση.

Αν μέχρι την κρίση το καπιταλιστικό όνειρο σού ψιθύριζε να κοιτάς διαρκώς προς τα πάνω, να σε σκανδαλίζει η τυχόν επιτυχία του άλλου και να θες να γίνεις πλούσιος κι εσύ, η αφήγηση στον καιρό της κρίσης σου υπαγορεύει έναν προς τα κάτω σκανδαλισμό. Το «Γιατί αυτός και όχι εγώ;» παίρνει αντίστροφη φορά. Δεν είναι αμαρτία να μην έχει ο άλλος να φάει κι εσύ ακόμα να έχεις; Δεν είναι αμαρτία να μην έχει ο άλλος την παραμικρή διαπραγματευτική δύναμη και εσύ να έχεις; Δεν πρέπει να έρθεις λίγο στη θέση του; Να έρθεις όμως όχι μεταφορικά και ψυχικά. Αυτά είναι ξενέρωτα πράγματα. Να έρθεις πρακτικά και υλικά.

Σου λένε και σου ξαναλένε πόσο είχαν αυξηθεί οι κατώτατοι μισθοί προ κρίσης. Δεν στο λένε τόσο ως οικονομικό επιχείρημα όσο ως ηθικό. Στο λένε μέχρι να εσωτερικεύσεις το δίδαγμα και να κραυγάσεις από αγανάκτηση: «Όχι, ρε γαμώτο. Πώς αφήσαμε και έγινε τέτοιο κακό;». Τα χρόνια του Μπομπ Γκέντολφ και της Unicef, ήταν η εποχή της ενοχής απέναντι στον τρίτο κόσμο. Τα χρόνια του Πολ Τόμσεν και των Ηedge Funds, είναι η εποχή της ενοχής που δεν είχαμε γίνει εγκαίρως τρίτος κόσμος, ενώ αυτό μας έπρεπε βάσει χρεών, ελλειμμάτων και ανταγωνιστικότητας.

(Κείμενο γραμμένο για το τρίτο τεύχος του Unfollow,

 που θα βρίσκεται μέχρι την Πέμπτη στα περίπτερα)