Και ανοικτές αγορές για όλους

(η φώτο απ' τα Νέα)

Φορτηγατζήδες, δικηγόροι, φαρμακοποιοί, συμβολαιογράφοι, μηχανικοί: η γάγγραινα των κλειστών επαγγελμάτων και των ελάχιστων αμοιβών, ω, η αγορά που πρέπει να ανοίξει, ο ανταγωνισμός που πρέπει να λειτουργήσει, ω, οι επιπτώσεις στην τσέπη του κάθε πολίτη από το γεγονός πως όλες αυτές οι συντεχνίες εισπράττουν κερατιάτικα, από το ότι οι υπηρεσίες που προσφέρουν δεν είναι όσο φτηνές θα ήταν σε περίπτωση που η αγορά ήταν απόλυτα ανοικτή και αρρύθμιστη

Ωστόσο, ακόμα και αν δεν δέχεται κανείς ότι η φυσική τάση κάθε ανοικτής αγοράς και κάθε ελεύθερου ανταγωνισμού είναι τελικά τα καρτέλ, ή έστω αν δέχεται ότι το σύστημα είναι τόσο σοφό που έχει προβλέψει μηχανισμούς οι οποίοι προλαμβάνουν και τιμωρούν τις εναρμονισμένες πρακτικές, εκείνο που μάλλον κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί είναι ότι η φυσική τάση κάθε ανοικτής αγοράς είναι το κλείσιμο της σε ολοένα και λιγότερους πανίσχυρους παίκτες που θα ανταγωνίζονται πλέον μόνο μεταξύ τους, ότι η φυσική της τάση είναι πως το μεγάλο ψάρι τρώει το μικρό. Ακούσαμε πως αυτό ακριβώς πρέπει να γίνει και με τις ελληνικές τράπεζες ώστε να αντέξουν τον διεθνή ανταγωνισμό, ακούμε να επαινείται -προφανώς όχι όσο σε άλλες περιπτώσεις, αφού υπάρχει ο αστερίσκος της κόντρας πολλών παλιών τζακιών με τον Βγενόπουλο- η συγχώνευση στο χώρο των γαλακτομικών, ακούμε γενικά να επαινείται η ολοένα και μεγαλύτερη συγκέντρωση. Τελικά το όνειρο κάθε μικρού ψαριού σε κάθε ελεύθερη αγορά είναι να μεγαλώσει αρκετά ώστε να γίνει νόστιμος μεζές για το μεγάλο, που θα το κατασπαράξει με το αζημίωτο.

Οκ, προφανώς γράφω κραυγαλέα απλοϊκές σκέψεις, ωστόσο δεν παύει να μου προξενεί εντύπωση η άνεση με την οποία μπορούν να υπάρχουν δυο μέτρα και δύο σταθμά στα κυρίαρχα ιδεολογήματα της εποχής (στα όχι δημοκρατικά κυρίαρχα δηλαδή, στα κυρίαρχα δια της επιβολής).

Καταλήγουμε λοιπόν στο τελικό παράδοξο ότι τα κλειστά επαγγέλματα είναι ένας από τους τελευταίους χώρους που μπορεί πράγματι να λειτουργεί ανοικτά η αγορά, που μπορεί πράγματι να λειτουργεί ένας ίσος προς ίσον ανταγωνισμός. Απλά εκεί έχουμε να ανταγωνίζονται μερικές εκατοντάδες χιλιάδες -κατά βάση μεμονωμένοι- ελεύθεροι επαγγελματίες αντί για ελάχιστες πολυεθνικές με εκατομμύρια υπαλλήλους, απλά εκεί το κέρδος (όπου υπάρχει και όπου δεν είναι απλώς το μέσο για να βγουν τα προς το ζην) καταλήγει στους ίδιους τους μεμονωμένους επαγγελματίες αντί στους μεγαλομετόχους.

Αν η ελάχιστη αμοιβή των δικηγόρων και των συμβολαιογράφων πρέπει να καταργηθεί γιατί ζημιώνει την τσέπη του πολίτη, σίγουρα τέτοιο πρόβλημα δεν υπάρχει με την ελάχιστη τιμή του γιαουρτιού ή του γάλατος, αφού δεν υπάρχουν προβλέψεις για ελάχιστη τιμή γάλατος ή γιαουρτιού και ο κάθε πολίτης μπορεί ελεύθερα να διαπραγματευθεί με το κάθε σούπερ μάρκετ και τον κάθε παντοπώλη το πόσο θα αγοράσει το τυποποιημένο ή με τον κάθε κτηνοτρόφο το ατυποποίητο γάλα του. Αν οι ελάχιστες αμοιβές των ελεύθερων επαγγελματιών πρέπει να καταργηθούν γιατί είναι ασύμβατες με την ελευθερία της αγοράς, δεν υπάρχει κανείς λόγος για την επιβολή πλαφόν στις τιμές της βενζίνης αφού κάτι τέτοιο είναι εξίσου ασύμβατο με την ελευθερία της αγοράς.

Εν πάση περιπτώσει, πέραν από τις ειρωνείες ή τις υπεραπλουστεύσεις μου, πρακτικά η κατάληξη κάθε ανοικτής αγοράς, είτε είναι είτε δεν είναι το καρτέλ, είναι πάντως το κλείσιμό της στα χέρια ελάχιστων μεγάλων παικτών.