Ο τρελός θεατής

Τον λένε Φερντινάν. Εκείνη επιμένει να τον λέει Πιερό. Εκείνος επιμένει να της απαντά κάθε φορά πως το όνομά του είναι Φερντινάν. Τελικά κερδίζει εκείνη, αφού η ταινία θα ονομαστεί «Ο Τρελός Πιερό» και θα κερδίσει μια σημαντική θέση στην ιστορία του κινηματογράφου. Εκείνος είναι παντρεμένος, πατέρας, τακτοποιημένος. Στα πάρτι που πάει οι άνθρωποι μιλάνε σαν διαφημίσεις. Θα κλεφτεί μαζί της και θα το σκάσουν μακριά. Θα προσπαθήσουν να ζήσουν απομονωμένοι, κοντά στη θάλασσα. Θα γράφει στο τετράδιό του αποφθέγματα, σκέψεις, ποιήματα . Βρισκόμαστε στο 1965, είναι ένα είδος μπλόγκερ σε μια εποχή που δεν υπήρχαν μπλογκ. Εκείνη θα βαρεθεί την απομόνωσή της. Θα χαθούν. Θα ξαναβρεθούν. Ο Πιερό θα βάψει το πρόσωπό του μπλε.

Αlter ego του Γκοντάρ ο Πιερό, συναντά τον Σάμιουελ Φούλερ. «Οι ταινίες είναι σαν πεδίο μάχης. Αγάπη, μίσος, δράση, βία, θάνατος. Με μια λέξη συναισθήματα» θα του πει ο Φούλερ. Ωστόσο σε όλη την ταινία η δράση, η βία κι οι φόνοι (η ταινία βασίστηκε σε αστυνομικό μυθιστόρημα) κάθε άλλο παρά σε συνεπαίρνουν και σε συγκινούν, όχι λόγω σκηνοθετικής αδυναμίας, αλλά επειδή κινηματογραφήθηκαν έτσι ώστε να μην είναι πειστικοί, κινηματογραφήθηκαν συχνά σαν καλαμπούρι. Επίσης, όσο και αν το πρωταγωνιστικό ζευγάρι του Ζαν Πολ Μπελμοντό και της Άννα Καρίνα σφύζει νιάτα και ομορφιά και εγγράφεται στη μνήμη, δεν είναι η αγάπη τους εκείνη που θα μείνει αξέχαστη απʼ την ταινία.

Η μάχη λοιπόν του Φούλερ δεν είναι η μάχη του Γκοντάρ. Η μάχη για την οποία μιλά ο Φούλερ διεξάγεται εντός του πεδίου της ταινίας, ενώ ο Γκοντάρ δεν θεωρεί το πεδίο δεδομένο. Δίνει τη μάχη με το ίδιο το πεδίο. Με το πώς φτιάχνεται μια ταινία. Με το τι άλλο μπορεί να χωρέσει μέσα της. Το πεδίο της μάχης φεύγει από την ιστορία και την μέσω αυτής ανάδειξη των συναισθημάτων, μεταφερόμενο στην ίδια την τέχνη της αφήγησης, στο ίδιο το σινεμά και την αισθητική του. Στην ταινία ο Μπελμοντό είναι ο πιο διανοούμενος τύπος και η Καρίνα η πιο αισθηματική («Ποτέ δεν μπορούμε να συζητήσουμε αληθινά, αφού δεν έχεις ιδέες αλλά συναισθήματα». «- Γιατί είσαι τόσο θλιμμένη; - Γιατί εσύ μου μιλάς με λέξεις, ενώ εγώ σε κοιτάζω με συναισθήματα»). Η αντιστοιχία μπορεί άνετα να γίνει: Στο κέντρο του σινεμά που επικαλείται ο Φούλερ είναι τα συναισθήματα, ενώ στο κέντρο του σινεμά του «Τρελού Πιερό» είναι οι ιδέες. Ιδέες ολοζώντανες, ιδέες απροσδόκητες, ιδέες έντονα επιδραστικές στις δεκαετίες που ακολούθησαν (ακόμη κι ένα στιγμιαίο πλάνο όπως της Άννα Καρίνα με το ψαλίδι μπροστά την κάμερα μοιάζει με πρώιμη ταραντινική Νύφη), ιδέες ευφορικές, ιδέες που στη μεγάλη τους πλειοψηφία μόνο γερασμένες δεν δείχνουν. Κάθε πλάνο είναι έτοιμο να σε εκπλήξει, τίποτα δεν είναι εκ των προτέρων σίγουρο.

Όλα τα επιμέρους συστατικά που πλάθουν το παιχνίδι της κινηματογραφικής ψευδαίσθησης μπαίνουν στο μικροσκόπιο και αποσυναρμολογούνται: Η μουσική; Άλλοτε παίζει κανονικά και άλλοτε σαν χαλασμένο γραμμόφωνο. Η φωτογραφία; Στη σκηνή του πάρτι βλέπουμε τον ίδιο χώρο στο ένα πλάνο επιτηδευμένα καταπράσινο, στο επόμενο επιτηδευμένα κατακόκκινο. Τα κουστούμια: Σε μια σκηνή στο αυτοκίνητο το ζευγάρι φοράει από πλάνο σε πλάνο άλλα ρούχα. Τα σκηνικά: Μέσα σε ένα σπίτι κανονικό, με δωμάτια επιπλωμένα, η μετάβαση σε ένα άλλο δωμάτιο σημαίνει και τη μετάβαση σε ένα σχεδόν γιαπί. Το μοντάζ; Μιλάει η Καρίνα. Το επόμενο πλάνο δείχνει τον Μπελμοντό που την κοιτάει προς τα εκεί που μιλά. Εξακολουθούμε να ακούμε την Καρίνα. Η οποία όμως τώρα έρχεται από διαφορετική πλευρά. Τα εφέ; Το βράδυ που ο Μπελμοντό κλέβεται με την Καρίνα με ένα αυτοκίνητο, όσο το πλάνο ανοίγει τόσο καταλαβαίνουμε ότι τα φωτάκια που αντανακλώνται στο παρμπρίζ δεν γίνεται να είναι του δρόμου, ότι τα φωτάκια που αντανακλώνται στο παρμπρίζ είναι τα φωτάκια του σινεμά. Με τις συμβάσεις των ειδών: στο ξεκάρφωτο ένα τραγούδι λες και είναι μιούζικαλ. Με τη κινηματογραφική σύμβαση γενικότερα: Οι ήρωες εμφανίζονται στο πλάνο μέσα από την άμμο που είχαν κρυφτεί και δεν τους βλέπαμε, οι ήρωες μιλάνε που και που στην κάμερα, ενώ όταν ο Μπελμοντό χάνει την Καρίνα κάνει την εξής εκπληκτική ερώτηση σε έναν περαστικό: Είδατε μια κοπέλα που έμοιαζε με ηρωίδα ταινίας σε τεχνικόλορ;

Και υπάρχει τέλος και αυτή η πανέμορφη σκηνή: ο Μπελμοντό κάνει ένα τσιγάρο διάλειμμα από την πλοκή και συναντά έναν περίεργο τύπο. «Δεν έχεις ιδέα τι σημαίνει αυτός ο σκοπός για μένα», θα του πει ο τύπος. «Αυτός ο σκοπός είναι όλη η ζωή μου». Ένας σκοπός πάνω στον οποίο χαϊδεύει χέρια γυναικών και τις ρωτά αν τον αγαπούν. «Τον ακούτε τον σκοπό;», ρωτάει τον Μπελμοντό. «Όχι». «Πείτε μου πως είμαι τρελός», τον παρακαλεί, «έτσι θα βγάζει περισσότερο νόημα». «Είστε τρελός», του λέει. Αλλά αφού ακούμε τον σκοπό μαζί του, μήπως είμαστε κι εμείς τρελοί; Μήπως εκεί που η μουσική είναι κάτι μεταξύ ψευδαίσθησης του θεατή και παραίσθησης του ήρωα, οι ταινίες μας χαϊδεύουν τα χέρια και μας ρωτάνε αν τις αγαπούμε;

(Κείμενο γραμμένο για το ελculture)