Οι φάκελοι στο γραφείο

Το «Ι love you Philip Morris» ξεκινάει δείχνοντάς μας τον Τζιμ Κάρεϊ σύζυγο, πατέρα, αστυνομικό, άνθρωπο της εκκλησίας, υπόδειγμα σε όλα. Θεούσα και η γυναίκα του, προσεύχονται κάθε βράδυ γονατιστοί, ενώ κρατιούνται χέρι χέρι μπροστά στο κρεβάτι τους. Ευχαριστεί τον Θεό για τον τέλειο άντρα δίπλα της. Αργότερα, σε μια σκηνή μισοαστεία, τους βλέπουμε να κάνουν και σεξ. Αν δεν ξέρεις απολύτως τίποτα για την ταινία, θα εικάσεις ότι πρόκειται για μια ακόμη κωμωδία του Κάρεϊ, που απλώς αργεί να πάρει μπρος. Λίγα λεπτά ακόμη κυλούν και βλέπουμε τον Κάρεϊ να κάνει πάλι σεξ. Πολύ πιο δοσμένα αυτή τη φορά. Η κάμερα δείχνει μόνο εκείνον. Όταν το πλάνο ανοίγει βλέπουμε ότι το σεξ το κάνει με άντρα. Αν δεν ξέρεις απολύτως τίποτα για την ταινία, αυτή είναι μια σκηνή που θα σε εκπλήξει, θα σου εντυπωθεί, θα έχει μια πολύ έντονη επίδραση μέσα σου· πολύ πιο έντονη από την επίδραση που θα έχει στη συντριπτική πλειοψηφία των θεατών που παρακολουθούν ξέροντας κάτι περισσότερο από το απόλυτο τίποτα. Γιατί μία πληροφορία να έχει κανείς για το έργο, αυτή είναι ότι ο Τζιμ Κάρεϊ και ο Γιούαν Μακ Γκρέγκορ υποδύονται το γκέι ζευγάρι. Κι αυτό είναι ένα πάγιο πρόβλημα: η ποσότητα των πληροφοριών που έχουμε επηρεάζει καθοριστικά την εμπειρία παρακολούθησης κάθε ταινίας. Όσα περισσότερα ξέρεις τόσες ευκαιρίες έκπληξης στερείσαι. Κι όπως φαίνεται και στο συγκεκριμένο παράδειγμα, δεν χρειάζεται να πρόκειται για τελικά μυστικά της πλοκής, αλλά ακόμη και για αρχικά της δεδομένα, τα οποία είναι διαφορετικό να τα γνωρίζεις εκ των προτέρων και διαφορετικό -και πολύ πιο γόνιμο- να αφήνεις την ταινία να σου τα πει με τον τρόπο της.

---

Η ταινία ξεκινά λέγοντας μας ότι όσα θα δούμε συνέβησαν στην πραγματικότητα. Επιμένει -για να δώσει έμφαση- ότι αληθινά συνέβησαν. Είναι μια από αυτές τις περιπτώσεις (σαν το «Πιάσε με αν μπορείς» ή και σαν το «Ιnformant») που τέτοιο σενάριο δύσκολα θα σκεφτόταν κανείς να γράψει και ακόμα πιο δύσκολα θα γινόταν δεκτό, αφού θα φαινόταν πλήρως αναληφοθανές. Δεν υπάρχει όμως τίποτα πιο αναληθοφανές από την αληθινή ζωή. Ο Στίβεν Ράσελ μετά από ένα τροχαίο ατύχημα αποφασίζει ότι δεν θέλει να ζει άλλο μέσα στο ψέμμα, αποκαλύπτει στη γυναίκα του ότι είναι γκέι, αφήνει την οικογένειά του, αλλάζει πόλη και αρχίζει να ζει τη ζωή που πάντα ονειρευόταν. Τα όνειρα όμως δεν κοστίζουν τίποτα, ενώ η ζωή που ονειρευόταν όχι μόνο κοστίζει, αλλά τυγχάνει και πολυδάπανη. Αρχίζει λοιπόν και κάνει μια σειρά από απάτες για να βγάλει χρήματα. Τα χρήματα τα βγάζει, αλλά τον βάζουν φυλακή. Να κλέψει δηλαδή ξέρει, να κρυφτεί δεν ξέρει. Ξέρει όμως -πάρα πολύ καλά- να δραπετεύει. Και ξέρει να εξαπατά τόσο εντός όσο και εκτός της φυλακής. Η ταινία (που γενικά είναι συμπαθέστατη, έχει τρόπο, διαύγεια και ρυθμό, και χωρίς να είναι κάτι το συγκλονιστικό, δεν περνά απαρατήρητη) μας δείχνει τις απάτες του και αυτό που δεν είναι απατηλό, τον έρωτά του για τον Φίλιπ Μόρις, ο οποίος όμως θα πρέπει να αντέξει και αυτός τα ψέμματα που του λέει, ψέμματα με τα οποία δεν απατά εκείνον, αλλά απατά τον κόσμο για να περνά πλουσιοπάροχα εκείνος.

---

Σε μια σκηνή ο Στίβεν έχει καταφέρει να προσληφθεί σε μεγάλη εταιρία. Τον προσλαμβάνουν σαν μεγαλοστέλεχος κοιτάζοντας τα εντυπωσιακά πλαστά του προσόντα. Τον εγκαθιστούν στο καινούριο του γραφείο. Μπροστά του μια στοίβα φάκελοι και πίσω του η επιβλητική θέα από τον ουρανοξύστη. Γυρνάει την καρέκλα και απολαμβάνει τη θέα. Και ίσως μια από τις πιθανές διακρίσεις των ανθρώπων να μπορεί να γίνει με βάση το πως τοποθετούμαστε σε σχέση με το γραφείο μας και τους φακέλους μας. Ίσως δηλαδή επαγγελματικά χωριζόμαστε σε τρεις χοντρικά κατηγορίες:

1) σε αυτούς που κοιτάζουν τους φακέλους μπροστά τους, που η ζωή τους θα είναι σε μεγάλο βαθμό η επιτυχής διεκπεραίωση αυτών των φακέλων, η ανταπόκριση με τον καλύτερο δυνατό τρόπο στις υποχρεώσεις που συνεπάγονται αυτοί οι φάκελοι,

2) σε αυτούς που τους φακέλους μπροστά τους τους βλέπουν σαν εφιάλτη, σαν αγγαρεία, σαν δουλεία και το μυαλό τους φεύγει χαζεύοντας, παίζοντας παιχνίδια στον υπολογιστή, σε αυτούς που περιμένουν να τελειώσει το ωράριο της ζωής τους και

3) σε αυτούς που δεν κοιτάνε τους φακέλους, όχι χαζεύοντας, ούτε επειδή βαριούνται, αλλά επειδή τους ξελογιάζει η θέα πίσω τους. Κι όταν κοιτάζεις τη θέα θα ενδιαφερθείς να κοιτάνε άλλοι τους φακέλους για λογαριασμό σου. Οι φάκελοι που θα κοιτάς εσύ θα είναι πολύ πιο γενικής υφής, πολύ πιο στρατηγικής, και όλα αυτά με γνώμονα τη θέα, τη θέα από όλο και πιο ψηλό όροφο, όλο και πιο μεγάλο γραφείο, από δικό σου γραφείο μιας δικής σου εταιρείας. Κοιτάς τη ζωή σαν ένα παιχνίδι πολλών ορόφων, σαν ένα παιχνίδι ανέλιξης και κυριαρχίας. Η τρίτη κατηγορία παίρνοντας το βλέμμα από το γραφείο μπροστά της και κοιτάζοντας την μεγάλη εικόνα πίσω της, οργανώνει τον κόσμο για το προσωπικό της συμφέρον, προσπαθώντας να εκμεταλλευθεί τους ανθρώπους που βασικά κοιτάνε φακέλους. Αν ανήκει κανείς στην τρίτη κατηγορία τότε η διαφορά τιμιότητας - απάτης είναι πολύ μικρότερη απʼ ό,τι φαίνεται. Σε ηθικό επίπεδο δηλαδή η διαφορά προφανώς και υπάρχει. Σε πρακτικό επίπεδο όμως αμβλύνεται και μετατρέπεται σε ζήτημα τεχνικό, σε ζήτημα δηλαδή νομικό, όπου νόμος δεν είναι η σκέτη διάταξη του ποινικού κώδικα που απαγορεύει την απάτη, αλλά όλο το πλέγμα των διατάξεων γύρω της που την εξειδικεύουν ή την αναιρούν, όλο το πλέγμα της πραγματικότητας υπό την οποία ο νόμος ερμηνεύεται, εφαρμόζεται, τεντώνεται, προστατεύει.

(Κείμενο γραμμένο για το ελculture)