Το ποστάκι του Πέτρου

Δεύτερη σερί φθινοπωρινή περίοδος ξεκινά με πρωτοσέλιδους μπλόγκερ. Αν πέρσι το ενδιαφέρον κέρδισαν οι συγκεντρώσεις, φέτος το κερδίζουν συγκεκριμένα ποστάκια. Από τις εντυπώσεις στην ουσία, από το συλλογικό στο εξατομικευμένο, από το «κίνημα των μπλόγκερ» στο κίνημα του Πέτρου.

Όταν δηλαδή σου ζητάνε να προβλέψεις τι θα συμβεί στα μπλογκ το 2008, πού να πάει ο νους σου ότι θα συμβεί Τατούλης; Γι' αυτό σου λέω, δύσκολη η μαντική, όμορφα χαώδης η πραγματικότητα.

Το επίμαχο ποστάκι μάς υπενθυμίζει ότι η διαπλοκή που δεν πρόκειται ποτέ να ξεδιαπλεχθεί είναι εκείνη του δακτύλου με την πλανεύτρα σελήνη. Το περιεχόμενο του ποστ δημιουργεί σάλο επειδή το γράφει ο Πέτρος ο 152 και όχι ο Πέτρος ο 162 ή ο Πέτρος ο διαγραμμένος. Η προσοχή που συγκεντρώνει εξαρτάται από το γεγονός ότι δεν είναι ακόμη ανεξάρτητος. Ο αντίκτυπος του λόγου του προέρχεται από τη σιωπή του Καραμανλή που δεν του έχει πει ακόμη «τελείωσες». Αν το διαγεγραμμένο δάκτυλο εξακολουθεί να δείχνει ίδιες όψεις της σελήνης, το ενδιαφέρον θα είναι εντελώς μικρό. Αν σελήνη είναι ο λόγος και δάκτυλο ο ομιλών, είναι το τρέχον στάτους του δακτύλου το μόνο που τελικά ενδιαφέρει.

Και το γοητευτικό παράδοξο της διαπλοκής είναι ότι τα όσα λέει αφενός θα συζητηθούν επειδή τα λέει αυτός και αφετέρου θα αποδυναμωθούν έως αναιρεθούν και πάλι επειδή τα λέει αυτός (που «τώρα τα θυμήθηκε» ή που θα κατηγορηθεί συμψηφιστικά για ράμματα στη δική του γούνα).

Η σελήνη φωτίζεται και συσκοτίζεται από το ίδιο δάκτυλο. Αν όμως για λίγο κάνουμε πως την «αφουγκραζόμαστε σαν λεξούλα ενός αγνώστου και όχι σαν μέρος του λόγου του και του δικού του πόστου» (ή ποστ), το πιθανότερο είναι ότι θα δούμε πως αυτά που λέει το ποστ στέκουν και έχουν ένα βάρος.

Το οποίο για να επανέρθουμε στην ουσία κανέναν δεν νοιάζει κι αφορά (ο Βουλγαράκης είπε άλλωστε ότι αφού τον τιμούν οι ψηφοφόροι του όλα καλά), γιατί στην κυρίαρχη αντίληψη περί πολιτικής και ποδοσφαίρου «όλα κρίνονται εκ του αποτελέσματος». Θα διαγραφεί ή δεν θα διαγραφεί; Θα πάμε ή δεν θα πάμε σε εκλογές; Τα υπόλοιπα θα λοιδωρηθούν για πολλοστή φορά ως ηθικολογίες κι αν τυχόν πας να τα θίξεις θα σου βγει και το όνομα.

Οπότε ας ξεφύγω από τις λαϊκίστικες ηθικολογίες επαναφέροντάς τες από την πίσω πόρτα ως εκλαϊκευμένες ηθικολογίες:

«Τι είδους ανθρώπινες υπάρξεις δημιουργεί ο σύγχρονος αναπτυγμένος καπιταλισμός; Δημιουργεί ανθρώπους παθητικούς στο πολιτικό πεδίο, κλεισμένους στην ιδιωτική τους σφαίρα, αφιονισμένους με την αύξηση της κατανάλωσης, χειραγωγούμενους από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, ανθρώπους που φαίνεται να έχουν ως μόνες αξίες τους το χρήμα και τη δύναμη. «Οταν δηλώνεται, ανοιχτά, όπως γίνεται τώρα στις δυτικές κοινωνίες, ότι η μοναδική αξία είναι το χρήμα, το κέρδος, ότι το υπέρτατο ιδεώδες του κοινωνικού βίου είναι το "πλουτίστε", μπορεί να διερωτηθεί κανείς αν είναι ποτέ δυνατόν μια κοινωνία να συνεχίσει να λειτουργεί και να αναπαράγεται μονάχα σε αυτή τη βάση» («Η άνοδος της ασημαντότητας», Υψιλον, 2000).

Ακολουθούμε εδώ πιστά το νήμα της ανάλυσης του Καστοριάδη. Αν ο καπιταλισμός μπόρεσε να λειτουργήσει και να αναπτυχθεί στο παρελθόν, αυτό έγινε επειδή κληρονόμησε μια σειρά ανθρωπολογικών τύπων τους οποίους δεν δημιούργησε και δεν θα μπορούσε να δημιουργήσει ο ίδιος: αδιάφθορους δικαστές, ακέραιους δημόσιους υπαλλήλους ικανούς να υπηρετούν το κοινό καλό, εκπαιδευτικούς αφοσιωμένους στο καθήκον τους, εργάτες για τους οποίους η δουλειά ήταν -παρά τις σκληρές συνθήκες- πηγή αξιοπρέπειας και υπερηφάνειας κ.λπ.

Αυτοί οι ανθρωπολογικοί τύποι δεν αναδύθηκαν από μόνοι τους, αλλά δημιουργήθηκαν σε προηγούμενες ιστορικές περιόδους με αναφορές σε αξίες που ήσαν τότε καθιερωμένες: την εντιμότητα, την ανιδιοτελή προσφορά προς το κοινωνικό σύνολο, τη μετάδοση της γνώσης, την εργασία που παράγει ωφέλιμο έργο κ.λπ.

Στις σύγχρονες κοινωνίες αυτές οι αξίες δεν έχουν πέραση, αφού το μόνο που μετράει πλέον είναι το χρήμα. Οι ανθρωπολογικοί τύποι που ενσαρκώνουν την εντιμότητα, την ηθική ακεραιότητα, την ανιδιοτέλεια γίνονται σχεδόν αδιανόητοι στη σύγχρονη εποχή. Δεν υπάρχουν επομένως καθιερωμένες αξίες ικανές να λειτουργήσουν ως φραγμός στη διάδοση της διαφθοράς».