Το δίλημμα

Η μικρή του πόλη είχε δυο θέατρα κι εκείνος ήταν ηθοποιός. Η μικρή του πόλη, όπως και η υπόλοιπη χώρα, είχε κηρυχθεί τον τελευταίο χρόνο σε καθεστώς «εκτάκτου ανάγκης»: είχαν περισταλεί μερικά ατομικά δικαιώματα, αλλά η περιστολή αυτή αφορούσε κυρίως όσους αντιδρούσαν. Η καθημερινότητα των υπολοίπων δεν ήταν πολλή διαφορετική από την καθημερινότητα τους υπό το προηγούμενο ομαλό καθεστώς. Δεν ήταν πολύ διαφορετική στην ουσία της, ήταν όμως πολύ διαφορετική στην επικεφαλίδα της, στον κεντρικό της μύθο, στην εικόνα της, αντανακλώντας έτσι πολύ διαφορετικά και στην εικόνα που είχαν οι ίδιοι για τον εαυτό τους. Και ίσως ήταν αυτός ένας από τους βασικούς λόγους που ο κόσμος δυσανασχετούσε υπόκωφα και που οι τολμηρότεροι δεν δίσταζαν σε ιδιωτικές συζητήσεις να χρησιμοποιούν βαρύγδουπες λέξεις, να ψιθυρίζουν οργισμένα, να χτυπάνε το χέρι στο τραπέζι.
Η μικρή του πόλη είχε δυο θέατρα κι εκείνος ήταν ηθοποιός. Είχε μόλις επιστρέψει σε αυτήν μετά από λίγα χρόνια (ανοδικής) καριέρας στην μεγάλη πόλη. Οι λόγοι της επιστροφής του άλλοι έλεγαν πως ήταν πολιτικοί, άλλοι ερωτικοί, αλλά εν τέλει όλοι συμφωνούσαν στο ότι ήταν μυστηριώδεις.

Η μικρή του πόλη είχε δυο θέατρα κι εκείνος ήταν ηθοποιός. Είχε ανάγκη να δουλέψει και είχε προτάσεις κι από τα δύο. Το ένα ήταν θέατρο με κύρος που ξεπερνούσε τα όρια της πόλης και είχε φτάσει μερικές φορές και στις εφημερίδες της μεγάλης πόλης. Το άλλο ήταν θέατρο με μεγαλύτερη εμπορική απήχηση στην πόλη και ειδικευόταν σε κωμωδίες σχεδόν πάντοτε σαχλές. Το θέατρο με το κύρος άνηκε στον τοπικό καναλάρχη, ο οποίος στο μεν ομαλό παρελθόν είχε την ταμπέλα του διαπλεκόμενου, το δε εκτάκτου ανάγκης παρόν το προπαγάνδιζε ασύστολα με το κανάλι του και την εφημερίδα του. Το θέατρο με τις κωμωδίες ανήκε σε δυο αδέλφια, τα οποία στο μεν ομαλό παρελθόν δεν είχαν καμία ταμπέλα να τους βαραίνει, στο δε εκτάκτου ανάγκης παρόν φημολογούταν πως ανήκαν σε εκείνους που αντιστέκονταν εμπράκτως. Το θέατρο με το κύρος φέτος θα έπαιζε το «Ποιός Φοβάται την Βιρτζίνια Γουλφ;», ενώ το θέατρο με τις κωμωδίες φέτος θα ανέβαζε για πρώτη φορά επιθεώρηση, μια επιθεώρηση που είχαν γράψει τα ίδια τα δύο αδέλφια.

Η μικρή του πόλη είχε δυο θέατρα κι εκείνος ήταν ηθοποιός. Η Βιρτζίνια Γουλφ ήταν από τα πιο αγαπημένα του έργα. Τα κείμενα της επιθεώρησης που του έδωσαν να διαβάσει τα αδέλφια του φάνηκαν άθλια. Πριν του τα δώσουν του άφησαν να εννοηθεί ότι τα κείμενα θα είναι πολύ πιο αιχμηρά στην πράξη, αλλά έπρεπε πρώτα η τυπωμένη εκδοχή τους να πάρει την άδεια της επιτροπής ελέγχου. Τους ρώτησε αν υπάρχουν κάπου και οι επικίνδυνες προσθήκες. Αφού κοιτάχτηκαν για λίγο μεταξύ τους, ο μεγαλύτερος αδελφός τού είπε ότι έχουν ακουστεί πολλά για τους πραγματικούς λόγους της επιστροφής του και για αυτό θα τον εμπιστεύονταν και θα του τις έδειχναν. Οι προσθήκες έκαναν τα κείμενα ακόμη πιο ανυπόφορα.

Η μικρή του πόλη είχε δυο θέατρα κι εκείνος ήταν ηθοποιός. Έπρεπε να επιλέξει ανάμεσα σε έναν ηθικό και σε έναν αισθητικό συμβιβασμό. Έπαιξε τον πρωταγωνιστικό ρόλο στη Βιρτζίνια Γουλφ. Στην επίσημη πρεμιέρα ήρθε κι ο Υπουργός Πολιτισμού, παλιός φίλος του καναλάρχη. Η κρατική τηλεόραση έστειλε συνεργείο της και η κριτική της ήταν θριαμβευτική. Η επιθεώρηση απαγορεύθηκε μετά από πέντε μόλις παραστάσεις. Τα δυο αδέλφια ανακρίθηκαν για ώρες. Αναγκάστηκαν να ανεβάσουν στην θέση της επιθεώρησης κωμωδία δωματίου. Το απαγορευμένο έργο όμως πρόλαβε να αποκτήσει διαστάσεις θρύλου και οι ατάκες του παραλλαγμένες συνόδευαν τώρα τις βαρύγδουπες λέξεις, τους οργισμένους ψίθυρους, τα χτυπήματα των χεριών στο τραπέζι.

Η μικρή του πόλη είχε δυο θέατρα κι εκείνος ήταν ηθοποιός. Στη ζωή του είχε κάνει κι άλλες ηθικές εκπτώσεις, αλλά μπορούσε να τις αντέξει, αφενός επειδή κατόρθωνε πάντα να τις σχετικοποιεί, εντάσσοντάς τες στο γενικότερο πλέγμα των ανθρώπινων σχέσεων, όπου τελικά όλα εξηγούνταν, αν όχι και δικαιολογούνταν, και αφετέρου επειδή έπαιρνε τις τύψεις του και τις αξιοποιούσε στην τέχνη του, προσπαθώντας να καθαρθεί εκεί. Όσο σκατάς κι αν ήταν στη ζωή του, μπορούσε να λέει στον εαυτό του ότι στην τέχνη του μόνο την ομορφιά και την αλήθεια είχε κυνηγήσει. Πώς να συμμετείχε σε κάτι που δεν του πήγαινε, πώς να έλεγε κρυάδες και κοινοτοπίες, πώς να άντεχε τον εαυτό του αισθητικά;

Η μικρή του πόλη είχε δυο θέατρα κι εκείνος ήταν ηθοποιός. Υπήρχε η ζωή κάτω από το σανίδι με όλο της τον μέσο όρο, με όλα της τα πολιτικά, αισθηματικά και υπαρξιακά κλισέ. Σε αυτήν συμμετείχε γιατί δεν μπορούσε να κάνει αλλιώς. Αλλά εκεί που μπορούσε να κάνει αλλιώς θα έκανε αλλιώς. Γιατί υπήρχε κι η ζωή η πάνω στο σανίδι, η ζωή η εξαιρετική, η ζωή η έξω από τον μέσο όρο και το μπανάλ, η ζωή με το βλέμμα το διαφορετικό, η ζωή με τις λέξεις τις με ακρίβεια διαλεγμένες και με μόχθο ξεσκαρταρισμένες, η ζωή η γραμμένη, η σκηνοθετημένη και προβαρισμένη με τέτοιο τρόπο, ώστε να προσπαθεί να αφαιρέσει από την κάτω ζωή το επουσιώδες και να διασώσει κάθε τι ουσιώδες και άξιο.

Η μικρή του πόλη είχε δυο θέατρα κι εκείνος ήταν ηθοποιός. Ένας ηθοποιός που βρέθηκε σε δίλημμα μεταξύ δύο εκπτώσεων και επέλεξε μετά από μικρή πάλη την μία αντί της άλλης. Τώρα περπατούσε στους δρόμους της μικρής του πόλης, ακούγοντας από πίσω του το όνομά του να ψιθυρίζεται οργισμένα και να ακολουθείται από βαρύγδουπες λέξεις όπως «βολεμένος» και «πουλημένος». Εν τω μεταξύ οι φήμες για βασανισμούς στην μεγάλη πόλη μεγάλωναν. Ένα μήνα μετά την επιθεώρηση κατέβηκε και η δική του παράσταση, καθώς ο κόσμος αντιστεκόμενος σιωπηρά δεν πήγαινε να τη δει.

Η μικρή του πόλη είχε δυο θέατρα, αλλά το ένα έμενε προς το παρόν κλειστό.

Εκείνος ήταν ηθοποιός.