Κίνα Εν Κινήσει

Στο Πεκίνο ξεχνάς το χρώμα του ουρανού. Η άμεση σύνδεση ουρανού-καρδιάς επιβεβαιώνεται όταν επιτέλους μέσα στο αεροπλάνο, ψηλά και μακριά απ’ το απαίσιο καφεκίτρινο αιθαλοσύννεφο που καταπνίγει την πόλη, ξανααντικρίζεις γαλάζιο. Η καρδιά σου ανοίγει όπως άνοιξε ο ορίζοντας. Εκεί ψηλά ξανασκέφτεσαι αυτά που άκουσες: ότι για τα μέτρα της Κίνας το Πεκίνο δεν είναι ιδιαίτερα μολυσμένο, ότι υπάρχουν άλλες πόλεις όπου δεν μπορείς να δεις στα πέντε μέτρα απ’ την μόλυνση, ότι η Κίνα ζει τώρα τη βιομηχανική της επανάσταση κι ότι το Πεκίνο του 21ου είναι κάτι σαν το Λονδίνο του 19ου, ότι μόλις πέρσι πουλήθηκαν στο Πεκίνο 2.000.000 αυτοκίνητα. Είναι ειρωνικό αλλά ίσως το ομορφότερο μνημείο της πόλης - της πόλης που δεν βλέπει ουρανό- ονομάζεται Ναός του Ουρανού. Στο Πεκίνο η ρύπανση είναι απτή, έχει συγκεκριμένο χρώμα κι ακόμη πιο συγκεκριμένη μυρωδιά. Αναπνέεις δύσθυμα, αναπνέεις μόνο και μόνο επειδή δεν μπορείς να κάνεις αλλιώς. Υπερσύγχρονοι και αρκετά καλόγουστοι ουρανοξύστες τυλιγμένοι μέσα στο σύννεφο, από κάτω τους τεράστιοι λεωφόροι με πέντε λωρίδες ανά κατεύθυνση και η ακριανή τους είναι ειδική λωρίδα για τα ποδήλατα και τις καρότσες με τους τρεις τροχούς. Κάπου ανάμεσα κι εσύ, τυλιγμένος στο νέφος και στον θολό τοπίο, αναρωτιέσαι αν ζεις σε ταινία επιστημονικής φαντασίας και τι γυρεύεις σ’ αυτήν την διαστημούπολη. Συνειδητοποιείς ξανά ότι δημοκρατία δεν σημαίνει τόσο να ψηφίζεις ένα κόμμα μια φορά ανά τετραετία, αλλά και να μπορείς να διαμαρτυρηθείς για τις συνθήκες διαβίωσης, να υπάρχει πίεση από τα ΜΜΕ για το περιβάλλον, να μην μπορεί το κράτος να σου λέει ένα πρωί «η πόλη αλλάζει και εκσυγχρονίζεται, φύγε από το σπίτι όπου ζούσες δεκαετίες και πήγαινε μείνε εκεί που θα σου υποδείξουμε εμείς» κι εσύ να μην έχεις τρόπο να αντισταθείς δικαστικά στην απόφαση αυτή. Παντού γερανοί που ανυψώνουν προς τον κρυμμένο ουρανό τη νέα ρωμαλέα Κίνα, παντού παλιές κατοικίες και πολυκατοικίες με χαραγμένα στους τοίχους τους τα ιδεογράμματα της κατεδάφισης. Μέρα με την μέρα, νύχτα με τη νύχτα, λεπτό με το λεπτό η Κίνα αναπτύσσεται, τεντώνεται, ψηλώνει, όροφο με τον όροφο, οικοδομικό τετράγωνο με το οικοδομικό τετράγωνο. Η Κίνα εργάζεται Σάββατα, εργάζεται Κυριακές, η Κίνα οξυγονοκολλεί μέσα στη μαύρη νύχτα, την ώρα που η Ελλάδα γίνεται μαλλιά – κουβάρια για την χαμένη απεργοαργία της πρωτομαγιάς. Παγωμένη σε ένα καθεστώς που σχεδόν όλος ο υπόλοιπος πλανήτης αρνήθηκε, η Κίνα βρίσκεται ωστόσο εν κινήσει. Η κίνησή της κεντρικά ελεγχόμενη αλλά φρενήρης και πού θα οδηγήσει αυτό, το μέλλον θα το δείξει. Δείχνει ένα μέρος του ήδη το παρόν, το βλέπουν στην Αθήνα οι δυστυχείς μικρέμποροι και οι ευτυχείς ιδιοκτήτες καταστημάτων. Το σίγουρο είναι πως δεν χωρά πια στα σύνορά της, θέλει να απλωθεί και να διεκδικήσει αυτά που της αναλογούν. Στο Πεκίνο κόσμος παντού, κόσμος πεζός στα πεζοδρόμια, κόσμος στα ποδήλατα, κόσμος στ’ αυτοκίνητα, κόσμος στα γιγάντια μπλοκ κατοικιών. Στο μεγάλο παζάρι της πόλης ή στο σινικό τείχος, τα νούμερα τους ξεπερνούν τη φαντασία. Χωρούν παντού, βρίσκονται παντού, είναι παντού. Το βράδυ που κλείνεις τα μάτια η πρώτη εικόνα που σου ‘ρχεται στο νου είναι ένα κινέζικο πρόσωπο. Στην επιστροφή για Αθήνα, η ανταπόκριση της πτήσης σου επιτρέπει κάποιες ελεύθερες ώρες στην Φρανκφούρτη και εκεί ξαφνικά τα πεζοδρόμια φαντάζουν έρημα, ο κόσμος λίγος, η Ευρώπη γριά. Ζητάς στο πρώτο ψιλικατζίδικο που βρίσκεις τηλεκάρτα. Ο μάλλον Πακιστανός υπάλληλος σε ρωτάει σε ποια χώρα θέλεις να τηλεφωνήσεις. «Greece» του απαντάς. «Where is this? Europe?» σε ρωτά. Στην Κίνα δεν θα βρεις Πακιστανούς. Δεν θα βρεις καν πολύτεκνους. Όχι μόνον δεν χρειάζονται ξένο νέο αίμα αλλά χαλιναγωγούν το δικό τους με την πολιτική του ενός παιδιού. Κι αυτό προς ανακούφιση του υπόλοιπου πλανήτη. Κι αυτό είναι μια αντιδημοκρατική παρέκκλιση που καθόλου δεν μας χαλά. Χαλά όμως τους ίδιους τους Κινέζους που υπεραγαπούν τα παιδιά. Τους βλέπεις να κρατούν από το χέρι τα παιδάκια τους και να παίζουν μαζί τους. Ο μπαμπάς, η μαμά και στην μέση ο επιτρεπόμενος ή η επιτρεπόμενη. Σχεδόν κάθε επιτρεπόμενος ή επιτρεπόμενη κρατά κι ένα ξυλάκι παγωτό στο χέρι. Ο φραπές των Κινέζων λέγεται τσάι και τα θερμός με τα τσάγια βρίσκονται στα χέρια όλων: της ταμία πίσω απ’ το γκισέ για τα εισιτήρια, του ταξιτζή που στο φανάρι ανοίγει το πορτμπαγκάζ και ανανεώνει το περιεχόμενο από το μπουκάλι που έχει εκεί. Ωστόσο ενώ ο φραπές είναι κατά βάση λάσπη, το τσάι στην Κίνα είναι τελετουργία Αν κανείς επιθυμεί να φάει από τους πάγκους μπορεί να βρει μεταξοσκώληκες, αστερίες, σαρανταποδαρούσες, φίδια. Άγνωστη η γεύση τους, η μυρωδιά τους όμως και ειδικά η μυρωδιά κοκτέιλ όλων αυτών μαζί, σε ζαλίζει, σε εξουδετερώνει, σου γυρνά το στομάχι ανάποδα. Όλα αυτά σου τα κάνει επειδή έχεις γεννηθεί κάπου αλλού και φέρνεις το κάπου αλλού σου στο ταξίδι που έχεις πάει. Στο αλλού από το οποίο έρχεσαι, η κατατομή των προσώπων είναι διαφορετική, ο ήχος της γλώσσας είναι διαφορετικός, τα γράμματα είναι διαφορετικά, οι οσμές είναι διαφορετικές. Είσαι στην Άπω Ανατολή, αλλά είσαι ταυτόχρονα και στην πατρίδα σου, γιατί εξακολουθείς και κατοικείς μέσα στη γλώσσα σου, εξακολουθείς και μιλάς στα ελληνικά, σκέφτεσαι στα ελληνικά. Αν έμενες χρόνια εκεί, αν μάθαινες κινέζικα, αν μιλούσες κινέζικα, αν έκανες κάποιες σκέψεις στα κινέζικα, τώρα μπορεί και να έβρισκες την σαρανταποδαρούσα λιχουδιά, αλλά κι αν δεν την έβρισκες σίγουρα δεν θα σου μύριζε. Τότε ίσως τα αγάλματα στον βουδιστικό ναό –που ωστόσο δεν είναι παρά μια τουριστική ατραξιόν σε μια χώρα που καταπνίγει τις θρησκευτικές ελευθερίες- να μην σου φαίνονταν ταιριαστά για τα άρματα στο καρναβάλι της Πάτρας, τότε ίσως να σου γεννούσαν κάτι σαν κατάνυξη και ίσως πάλι η μετατροπή ενός χώρου εργασίας σε ναό, όπου τελέστηκε η λειτουργία του επιταφίου και της ανάστασης, να σου γεννούσε περισσότερο προβληματισμό και λιγότερη αποδοχή. Αλλά ήδη έχουν ειπωθεί πάρα πολλά, οπότε ας αφήσουμε για επόμενο επεισόδιο και το ζήτημα της λειτουργίας σε σχέση με το ναό, τα ράσα, τον παπά, τα σύμβολα, αλλά και άλλα πολλά, όπως του τι τελικά συνιστά αξιοθέατο, τι είναι δηλαδή άξιο να θεαθεί και τι όχι, πότε λειτουργεί το βλέμμα μας και πότε τεμπελιάζει, αν τα ταξίδια αφήνουν κάτι πιο ουσιαστικό από ένα μπλουζάκι που να λέει «I climbed the great wall», αν η σωστή απόκριση σε τέτοια μπλουζάκια πρέπει να είναι «So fucking what?» ή «Ε και;» αν προτιμάτε, πόσο συμπληρωματικά ή πόσο ακυρωτικά σε σχέση αφενός με την εμπειρία της στιγμής που βλέπεις το κάθε τι και αφετέρου με την μνήμη λειτουργούν οι πάσης φύσεως καταγραφές, φωτογραφίες, βιντεοσκοπήσεις κλπ. Αν κάποιος άντεξε ως το τέλος αυτού του επεισοδίου ήρθε η ώρα να κλείσουμε με ανέκδοτο, όπως ο ξάδελφος Λέων. Επειδή ως προελέχθη εξακολουθούσα να ζω εντός της γλώσσας μου, αυτό μου έδωσε τη δυνατότητα αφενός για τρελλές αντιστασιακές πράξεις, όπως ύβρεις κατά του Μάο κάτω απ’ το τεράστιο πορτρέτο του στην είσοδο της απαγορευμένης πόλης (ναι, περιείχαν και το ρήμα με το οποίο κάνει ρίμα το όνομα του Μεγάλου Τιμονιέρη και το οποίο αρχίζει από γα) και αφετέρου για σεξιστικά αίσχη προς την αεροσυνοδό που στεκόταν με την καφετιέρα πάνω απ’ το ποτήρι μου («Χύσε ανώμαλη» της είπα φορώντας το πιο ευγενικό μου χαμόγελο και τείνοντας το ποτήρι μου προς αυτήν). Εκείνη με υπάκουσε χαμογελώντας. A dream come true.