Άλλοτε απ' τον ίδιο ουρανό

Επαρχιακή κωμόπολη των ΗΠΑ (σαν σε ταινία του Σπίλμπεργκ), 1979. Μια παρέα παιδιών που μπαίνουν στην εφηβεία γυρνούν μια ταινία σε Super 8 (όπως έκανε σε αντίστοιχη ηλικία τόσο ο -παραγωγός του «Super 8»- Σπίλμπεργκ, όσο κι ο σκηνοθέτης και σεναριογράφος Τζέι Τζέι Έιμπραμς). Ενώ τα παιδιά γυρίζουν μια σκηνή, ένα φαντασμαγορικό ατύχημα θα ενώσει τις μοίρες τους με αυτές ενός μυστηριώδους πλάσματος. Το «Super 8» είναι σαν ένα γράμμα αγάπης (με το αζημίωτο βέβαια συνταχθέν) του Έιμπραμς προς το σινεμά του Σπίλμπεργκ. Ωστόσο, ενώ όλα τα περιφερειακά στοιχεία των μεγάλων ταινιών της πρώτης δεκαετίας της καριέρας του Σπίλμπεργκ είναι παρόντα σε βαθμό κακουργήματος, ο Έιμπραμς έκανε μια παράκαμψη από τον βασικό αφηγηματικό και συναισθηματικό άξονα των συγκεκριμένων ταινιών. Μετά το ατύχημα η ιστορία των παιδιών φαινομενικά μόνο δένει με την ιστορία του πλάσματος, αφού στην πραγματικότητα τραβάνε αντίθετους δρόμους. Το πλάσμα -αόρατο τε και ορατό- θα κάνει τα δικά του, τα παιδιά θα κάνουν τα δικά τους. Αλλά τα μεν ελάχιστη ουσιαστική σχέση έχουν με τα δε. Ο Έιμπραμς πακετάρει δύο ταινίες στη συσκευασία της μιας. Και αυτό συνιστά διαφοροποίηση από τις ταινίες του Σπίλμπεργκ, όχι μόνο επειδή σε εκείνον οι ιστορίες ήταν μασίφ, αλλά κυρίως επειδή στις ταινίες του το πλάσμα δεν ήταν ποτέ το πρόσχημα. Οι ήρωες εξελίσσονταν σε άμεση συνάρτηση με το πλάσμα.

Στις «Στενές Επαφές Τρίτου Τύπου», τον «Ε.Τ», τα «Σαγόνια του Καρχαρία», η σχέση των ηρώων με τα πλάσματα είναι η καρδιά των ταινιών. Είναι το κίνητρο που ωθεί τους ήρωες, είναι αυτό που τους επηρεάζει συθέμελα. Σχετίζονται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο άμεσα με τον ΕΤ, με τους εξωγήινους, με τον καρχαρία. Τα πλάσματα είναι το Iερά Δισκοπότηρα των ταινιών αυτών (ενώ αντίθετα, στους Ιντιάνα Τζόουνς του, το εκάστοτε αντικείμενο που κυνηγά ο Ίντι -συμπεριλαμβανομένου ακόμα και του ορίτζιναλ Δισκοπότηρου- είναι απλά το όχημα για να απολαύσουμε τις περιπέτειές του). Υπάρχει κάτι το βαθύ, το ιερό ή το καταραμένο στα πλάσματά του. Αυτό π.χ. που καίει τον Ρίτσαρντ Ντρέιφους στις «Στενές Επαφές» είναι πάνω από τη σχέση του με την οικογένειά του, είναι πιο δυνατό από έρωτα, είναι σαν έρωτας με μια ανώτερη δύναμη, με έναν άλλο ανεξερεύνητο κόσμο. Πέραν της πρότασης περί φιλικών εξωγήινων, πέραν της διαφορετικής ματιάς, υπήρχε στις ταινίες του Σπίλμπεργκ ένα διακύβευμα. Διαδραματίζονταν σε ένα περιβάλλον γεμάτο σημασία. Κάτι αλήθεια συνέβαινε εκεί. Στο «Super 8» αν κάτι συμβαίνει στα αλήθεια αυτό αφορά την μισή μόνο ταινία. Αφορά το σκέλος των παιδιών, τη λόξα τους για σινεμά, τις σχέσεις τους μεταξύ τους, τις προβληματικές σχέσεις τους με τους γονείς τους. Τα τραύματά τους μπορεί να δίνονται με επιδερμικό τρόπο ή να επουλώνονται με γοργούς ρυθμούς, αλλά εν πάση περιπτώσει η ιστορία αυτή είναι μια ιστορία που λειτουργεί. Η δεύτερη όμως, η ιστορία του πλάσματος με τις μηχανές που εξαφανίζονται, τα σκυλιά που πάνε σε άλλη κομητεία, τους μαγικούς κύβους, τους απαραίτητους στρατιωτικούς, τις παραπειστικές εκκενώσεις περιοχών είναι η ιστορία μιας ταινίας που δεν συμβαίνει στα αλήθεια. Είναι μια ιστορία που αποτελείται από μερικές αυτοτελώς δυνατές σκηνές, σκηνές που παρακολουθούνται μεν ευχάριστα, αλλά την ίδια στιγμή με ελάχιστο βαθμό συναισθηματικής συμμετοχής του θεατή.
Έτσι, όταν προς το τέλος της ταινίας ένα από τα παιδιά λέει κατάφατσα στο πλάσμα μια ατάκα που υποτίθεται μας δείχνει την ωρίμανση του και τη συμφιλίωσή του με τη τραγική πλευρά της ζωής, η σκηνή αυτή σκάει πανηγυρικά στα μούτρα του Έιμπραμς. Κι όμως θα μπορούσε να είναι μια σκηνή κορύφωσης, όπως στις επαφές των ταινιών του Σπίλμπεργκ, ακόμα και στο πολύ πιο πρόσφατο «A.l.». Θα μπορούσε αν το πλάσμα ήταν λίγο λιγότερο τέρας και λίγο λιγότερο ασήμαντο στην εξέλιξη της ιστορίας. Θα μπορούσε αν δεν ήταν τόσο εξωπραγματικό και το τέρας και η όλη φάση. Ενώ στις ταινίες του Σπίλμπεργκ παίζει κατ' εξοχήν ρόλο η σχέση του ήρωα με το πλάσμα, εδώ με το πλάσμα δεν υπάρχει σχέση. Έτσι όταν το παιδί του λέει την ζωής και θανάτου ατάκα, δεν μιλάει στον Ε.Τ. που έχει αγαπήσει, δεν καταριέται τον καρχαρία που κυνηγούσε εμμονοληπτικά, δεν έρχεται σε επαφή με τα πλάσματα που τον μάγεψαν και είναι έτοιμος να αφήσει τη ζωή στη γη επιβιβαζόμενος στο διαστημόπλοιό τους, το λέει σε ένα ολότελα ψεύτικο κατασκεύασμα, το λέει σε ένα οπτικό εφέ.
Ο ουρανός στην κινηματογραφική εποχή του Σπίλμπεργκ και ιδιαίτερα ο ουρανός του Σπίλμπεργκ έκρυβε όνειρο, ήταν γεμάτος υποσχέσεις που πραγματώνονταν. Μολονότι ο Έιμπραμς στρέφεται σε αυτόν ακριβώς τον ουρανό, δεν βρίσκει εκεί ούτε μαγεία ούτε όνειρο. Το πρόβλημα είναι και δικό του αλλά είναι και γενικότερο της εποχής (της οποίας άλλωστε αποτελεί τρομερό παιδί). Είναι σαν η έκρηξη των οπτικών εφέ να σκλάβωσε αντί να απελευθερώσει την δημιουργική φαντασία. Αναφορικά με τους εξωγήινους το μέγεθος μετράει αρνητικά.

(Κείμενο γραμμένο για το ελculture)