Το εύφλεκτο σώμα της Ιστορίας

Κι όμως. Όλη αυτή η φωτιά που καίει πανίσχυρα καθεστώτα (και άγνωστο τι είδους γενικότερες ανακατατάξεις θα προκαλέσει τελικά στο πέρασμά της) πυροδοτήθηκε από έναν κανένα: πρωτοξέσπασε πάνω στο ταπεινότατο σώμα του εικοσιεξάχρονου μικροπωλητή Μοχάμεντ Μπουαζίζι. 17 Δεκεμβρίου 2010, στο παγκοσμίως άγνωστο Σίντι Μπουζίντ της Τυνησίας, ένας άνθρωπος που νιώθει αδικημένος και εξευτελισμένος, αποφασίζει, όχι προμελετημένα, αλλά πάνω στην απελπισία της στιγμής, να αυτοπυρποληθεί. Η κατάσχεση των εμπορευμάτων του και της ζυγαριάς του, ένα χαστούκι από την δημοτική αστυνόμο όταν προσπαθεί να αντιδράσει, και η άρνηση στη συνέχεια των τοπικών αρχών να δεχθούν να ακούσουν την διαμαρτυρία του, φαίνεται πως είναι αρκετά. Τίποτα πιο εμπρηστικό από την αδικία και μάλιστα την αδικία που συμβαίνει από εκπροσώπους της εξουσίας, την αδικία την οπλισμένη με τη δύναμη της έννομης τάξης. Λούζεται με εύφλεκτο υγρό και καίγεται μπροστά στο κτίριο που δεν δέχτηκαν να τον ακούσουν. Μέρες αργότερα θα υποκύψει στα τραύματά του. Η φωτιά παίρνει απρόβλεπτες διαστάσεις.
Η Ιστορία αρχίζει να γράφεται όχι με αφορμή έναν ηρωισμό, αλλά με αφορμή μια συντριβή. Δεν είναι μάρτυρας συνειδητός. Δεν το κάνει για να αλλάξει τον κόσμο. Το κάνει γιατί δεν αντέχει τον κόσμο που ζει. Δεν είναι ένας επαναστάτης πολιτικός. Αν είναι κάτι, είναι υπαρξιακός επαναστάτης. Δεν αντιστέκομαι σε σας που με αδικείτε. Αντιστέκομαι στο άδικό σας. Αυτό δεν αντέχω. Αυτό δεν μπορώ. Και για αυτό καίγομαι. Δεν καίγομαι κοιτάζοντας την Ιστορία. Κοιτάζω με απόγνωση την προσωπική μου ιστορία. Καίγεται για να δείξει σε αυτούς που τον αδίκησαν πόσο τον αδίκησαν. Και το δικό του διάβημα θυμίζει ξαφνικά σε λαούς ολόκληρους πόσο τους αδικούν. Πόσο τους καταπιέζουν. Κι έτσι, η έσχατη αδυναμία του ενός μετατρέπεται σε υπέρτατη δύναμη των πολλών, η οποία ανατρέπει εξουσιαστές δεκαετιών. Ο ανήμπορος φλεγόμενος ένας μετατρέπεται σε γεμάτους δύναμη φλεγόμενους λαούς. Το επί δεκαετίες αδιανόητο, φαντάζει ακαριαία επιτακτικό. Και σύντομα -τόσο σύντομα- νομοτελειακό. Ακριβώς επειδή έπαψε να είναι αδιανόητο. Ακριβώς επειδή οι πολλοί τόλμησαν να διανοηθούν πως αυτό που ποθούν να γίνει, μπορεί να γίνει. Η κανονικότητα του φόβου, της αδράνειας, της αποδοχής της καθεστηκυίας τάξης πραγμάτων μετατρέπεται σε χρόνο διαφορετικής υφής, σε χρόνο ανατρεπτικό, σε χρόνο επαναστατημένο, σε χρόνο που γράφει την Ιστορία.
Το κάθε καθεστώς μπορεί να σταθεί μόνο εφόσον το επιτρέπουν οι πολίτες του. Και αυτοί το επιτρέπουν είτε επειδή το νομιμοποιούν είτε επειδή το τρέμουν. Στην ευρύτερη περιοχή, η νομιμοποίηση είχε εξαφανιστεί και το μόνο που έμενε να συντηρεί τα καθεστώτα ήταν ο φόβος. Αλλά έτσι και φύγει ο φόβος, έφυγε. Γι΄αυτό το παιχνίδι παίζεται πάντα στην πρόληψη του ξεσπάσματος και της εξάπλωσης της φωτιάς. Άπαξ και εξαπλωθεί, ο γυρισμός φαίνεται αδύνατος.
Και κάπως έτσι συνεχίζει να γράφεται η ανθρώπινη Ιστορία: έτοιμη να μπει σε καινούρια της κεφάλαια κάθε φορά που έχουν ωριμάσει οι συνθήκες, εξαρτώντας όμως την εκκίνηση του κάθε κεφαλαίου από γεγονότα τυχαία, απρόβλεπτα, εν τέλει χαώδη, χαώδη όσο ο ψυχισμός ενός μικροπωλητή που ένα πρωί τον κέρδισε η απόγνωση.

(«Καθημερινή», 13.3.11)