Δικαιοσύνη 15 - 44

H «Θέμις» τελειώνει με την υπόθεση κάποιου που μολονότι εκφωνείται η υπόθεσή του δεν παρουσιάζεται στο δικαστήριο. Ο δικαστής κοιτάζει τη δικογραφία για να δει αν του έχει επιδοθεί νομίμως η κλήση και διαπιστώνει ότι ο κατηγορούμενος έχει στο μεταξύ πεθάνει. Παύει λοιπόν οριστικά την ποινική του δίωξη. Η κάμερα εστιάζει τότε στο κενό εδώλιο του κατηγορουμένου που δεν κατηγορείται πια, σε ένα τέλος που θα ήταν εντελώς καφκικό, αν για τελευταία σκηνή του ντοκιμαντέρ δεν επιλεγόταν μια γυναίκα που σφουγγαρίζει ένα διάδρομο, όταν το ωράριο της δικασίμου έχει λήξει κι όλος ο κόσμος έχει φύγει.
Μάλλον καλά κάνει όμως κι επιλέγει τη σφουγγαρίστρα αντί του Κάφκα, αφού η «Θέμις» δεν επιδιώκει να φιλοσοφήσει αλλά να δώσει μια εικόνα της καθημερινότητας της Ευελπίδων.
Δύο μόνο εμβόλιμες πληροφορίες παίρνουμε κατά τη διάρκεια του ντοκιμαντέρ. Αφορούν τον μεγάλο αριθμό των δικών που φτάνουν στο ακροατήριο και τον μεγάλο αριθμό των αναβολών που δίνονται. Όλα τα άλλα σχόλια ο σκηνοθέτης Μάρκος Γκαστίν προτιμά να τα κάνει μέσω του μοντάζ, στο οποίο επιλέγει ποιές δίκες θα δείξει, ποιές στιγμές τους, πώς θα κατορθώσει να αποδώσει αυθεντικότερα το κλίμα και την ουσία. Είναι αλήθεια ότι από ένα σημείο και ύστερα αναρωτιέσαι προς τι η τόση περιπτωσιολογία, προς τι η τόση επικέντρωση και επιμονή σε συγκεκριμένες δίκες, όπως είναι αλήθεια ότι ενδεχομένως το ντοκιμαντέρ θα μπορούσε να περιλαμβάνει κάτι περισσότερο από μια σειρά από δίκες, να εμπλουτίσει το περιεχόμενό του παρακολουθώντας π.χ. την πορεία μιας υπόθεσης από την στιγμή που ξεκινά μέχρι τη στιγμή που θα εξαντλήσει όλα τα στάδια της ή προσφέροντάς μας τη σκοπιά ενός δικηγόρου ή ενός δικαστή.
Αν όμως η «Θέμις» είναι ένα βλέμμα που θα μπορούσε να εμβαθύνει ή να κοιτάξει λίγο ευρύτερα, αυτό καθόλου δεν αναιρεί ότι είναι ένα βλέμμα που αυτό που είδε το είδε καθαρά και ακριβώς επειδή το είδε καθαρά κατορθώνει να το μεταφέρει και στον θεατή με ακρίβεια.

--

Το «και δικαιοσύνη για όλους» δεν συνιστά κοινωνικό παράδοξο, αφού ως διακήρυξη ταιριάζει με το «και καταναλωτικά προϊόντα για όλους» και το «και θεάματα για όλους». Μετατρέπεται όμως σε κοινωνικό παράδοξο από τη στιγμή που ερμηνεύεται ως «και δικαιοσύνη για τον καθένα ξεχωριστά». Οι κοινωνίες μας είναι έτσι οργανωμένες ώστε να λειτουργούν με γνώμονα όχι το άτομο αλλά τις μάζες. Ως καταναλωτής, ως τηλεθεατής, ακόμη και ως πολίτης, δεν αντιμετωπίζεσαι ως μονάδα, αλλά ως αριθμός, ως ένας από τους πολλούς που δρουν ομογενοποιημένα, ως μέλος της διαφημιστικής υποκατηγορίας 15-44, ως μέλος στατιστικής υποκατηγορίας που σε καθιστά τμήμα του σταθμισμένου δείγματος σε δημοσκόπηση. Ακόμη κι όταν ψηφίζεις δεν είσαι παρά μία ψήφος από τα εκατομμύρια. Βασικά δεν μετράς δηλαδή. Στο δικαστήριο μετράς, στο δικαστήριο γίνεσαι πρωταγωνιστής του μικρού σου δράματος. Στο σύστημα απονομής της δικαιοσύνης υπάρχει κάτι που αντιβαίνει τις νόρμες της ομογενοποίησης. Oι διαφορές σου είναι ατομικές. Το σύστημα κινείται για χάρη σου. Η δικαιοσύνη δεν μπορεί παρά να είναι εξατομικευμένη.
Η αναπόφευκτη ατομικότητα της δικαιοσύνης ισοσταθμίζεται με το ότι εν πολλοίς υπάρχουν δυο ειδών δικαιοσύνες. Αν η αναπόφευκτη ατομικότητα της ασθένειας ισοσταθμίζεται με την ύπαρξη διαφόρων κατηγοριών ιδιωτικών νοσοκομείων, δυστυχώς το ταμπού της δημόσιας δικαιοσύνης παραμένει ακόμη ισχυρό. Η «Θέμις» μας δείχνει λοιπόν την δικαιοσύνη της Β΄Εθνικής κατηγορίας, τη δικαιοσύνη που αφορά τους ανθρώπους όταν βγαίνουν από τις στατιστικές υποκατηγορίες τους και γίνονται άνθρωποι με πρόσωπο, μικροατυχίες, μικροπροβλήματα, μικρότητες.
Αντίθετα, τίποτα το μικρό δεν υπάρχει στην δικαιοσύνη της Ά Εθνικής, όλα εκεί είναι μεγάλα, οι δικηγόροι είναι μεγαλοδικηγόροι, τα συμφέροντα μεγάλα, ο χρόνος και τα χρήματα που επενδύονται είναι άφθονα. Πρόκειται για τη δικαιοσύνη του Χριστοφοράκου, τη δικαιοσύνη που αν δεν διασφαλίζονται όλα τα εχέγγυα της δίκαιης δίκης στην Ελλάδα θα τα βρει στη Γερμανία, την πολυτελή δικαιοσύνη που επιτρέπει και απαιτεί την επικέντρωση στον τύπο, εκεί που δεν έχει τόσο σημασία το δικό σου σφάλμα όσο το σφάλμα εκείνου που σε κατηγορεί, ώστε να βρεθεί και να πετύχεις την καλύτερη δυνατή αντιμετώπιση.
Και εκτός από την Β' υπάρχει και η Γ΄Εθνική, την οποία επίσης δείχνει πολύ πειστικά και αυθεντικά το ντοκιμαντέρ. Πρόκειται για την κατηγορία των μεταναστών, διπλά αποξενωμένη από τον δικαστή και τον εισαγγελέα που κάθονται εκεί ψηλά, αποξενωμένη τόσο μέσω της νομικής όσο και μέσω της γλώσσας. Όσο πιο φτωχός κι όσο πιο ξένος είσαι τόσο λιγότερο δίκαια είναι η δίκη που έχεις. Εκ των πραγμάτων, όχι επειδή κανείς θέλει να σε αδικήσει, αλλά επειδή κανείς δεν πρόκειται να ασχοληθεί με την υπόθεσή σου όπως της πρέπει.
Και δικαιοσύνη για όλους μεν, αλλά και με τον τρόπο που αντιστοιχεί στην κοινωνική θέση του καθένα δε.

(Kείμενο γραμμένο για το ελculture)