Πες μου ποιόν φόβο αγάπησες πάλι

Δυο διαμετρικά αντίθετοι κόσμοι φιλοξενούνται διαδοχικά στην τηλεοπτική σου οθόνη. H μετάβαση από τις ειδήσεις στις διαφημίσεις είναι η μετάβαση από το βασίλειο του φόβου στο βασίλειο της προσδοκίας. Από την αφήγηση ενός κόσμου ο οποίος βάλλεται πανταχόθεν από κινδύνους που απειλούν να μετατρέψουν τη ζωή σου σε κόλαση, μεταφερόμαστε στην αφήγηση ενός κόσμου όπου το κάθε προϊόν είναι και μια υπόσχεση ετοιμοπαράδοτου παραδείσου.
Ας μην έχουμε αυταπάτες, τα πράγματα είναι πραγματικά σκούρα. Ο καύσωνας είναι αφρικανικός· η γρίπη νέα· η μετανάστευση ανεξέλεγκτη· η οικονομική κρίση παγκόσμια. Ευτυχώς, αμέσως μετά, τα πράγματα βελτιώνονται θεαματικότατα· γιατί τα επιτόκια είναι χαμηλά, ο χρόνος ομιλίας δωρεάν, οι τράπεζες ο καλύτερος σου φίλος και εκείνο που πραγματικά αγοράζεις στην τιμή ενός αναψυκτικού είναι η ευτυχία.
Ο φόβος διαπερνάει όλα τα ιδεολογικά ρεύματα. Άλλοι θα φοβηθούν την εγκληματικότητα και την τρομοκρατία, άλλοι θα φοβηθούν το υπερπανίσχυρο και αποτελεσματικότατο κράτος, που με τους δρακόντειους νόμους του και την υπερσύγχρονη τεχνολογία θα μπορεί να παρακολουθεί τους πάντες και τα πάντα. Ρούπι, σου λέει ο ένας, δεν θα μπορούμε να κουνηθούμε γιατί θα μας κόψουν το λαρύγγι οι εγκληματίες, ρούπι, σου λέει ο άλλος, δεν θα μπορούμε να κινηθούμε από το φακέλωμα, οπότε υπό τον φόβο του ελέγχου ας αυτοελεγχθούμε.
Αλλά μπας και δεν φοβάται το ίδιο το κράτος; Το κράτος φοβάται κατεξοχήν το πρόσωπο. Στην αρχή σου λέει μην του φορέσεις μάσκα και κουκούλα, γιατί τότε για το ίδιο ακριβώς αδίκημα πενταπλασιάζεται η ποινή σου, τώρα ετοιμάζεται να σου πει να του φορέσεις μάσκα για να μην μεταδώσεις το μικρόβιο της νέας γρίπης. H εμβληματική λέξη των διαφημίσεων, η λέξη «νέα», που προστίθεται επειδή το ίδιο ακριβώς προϊόν πρέπει να αναβαφτίζεται διαρκώς ονομαστικά για να μη μουχλιάζει η καταναλωτική σου φαντασίωση, έρχεται τώρα ειρωνικά να προσδιορίσει ενάν ιό.
Να φοβάσαι οπουδήποτε αλλού εκτός από την κατανάλωση. Εκεί να μη φοβηθείς να δανειστείς, να μη φοβηθείς να φεσωθείς. Εκεί όλα θα πάνε καλά. Εκεί ο κίνδυνος αποσιωπάται. Καταναλώνουμε φόβο χωρίς να φοβόμαστε την κατανάλωση. Και τελικά και ο δελτιοειδησεικός φόβος λειτουργεί εκ του αποτελέσματος διαφημιστικά, απλά είναι τα μεγέθη διαφορετικά και υποψήφιος αγοραστής είναι το κράτος που θα παραγγείλει συστήματα ασφαλείας και παρακολούθησης ή ένα εμβόλιο για τον καθένα (το εμβόλιο που ενώ υποτίθεται πως είναι η αποθέωση της επιστήμης και του ορθού λόγου, έχεις την αίσθηση πως μετατρέπεται ψυχολογικά σε placebo, σε ξόρκι, σε σταύρωμα των δακτύλων κάτω από τη σκαλωσιά). Στις διαφημίσεις κρίσιμο είναι το πορτοφόλι σου, στις ειδήσεις κρίσιμη γίνεται έτσι η διαμόρφωση της συνείδησής σου, η συναίνεσή σου στην αγορά από το κρατικό πορτοφόλι.
Και -ω της συμβολικότητας- στη Βρετανία φτάσαμε στο άκρο όπου το «Εθνικό Ίδρυμα για την Εγκυμοσύνη» πρότεινε στις γυναίκες να αποφύγουν να συλλάβουν μέχρι να περάσει η πανδημία. Να σταματήσουμε λοιπόν εντελώς να ζούμε για να μην κολλήσουμε καμιά αρρώστια, αρρώστιες και κίνδυνοι υπάρχουν μόνο εκεί που υπάρχει ζωή, κανείς νεκρός δεν κινδυνεύει, κανείς νεκρός δεν αρρωσταίνει, κανείς νεκρός δεν μένει άνεργος επειδή δεν υποχώρησε, κανείς νεκρός δεν πονά, ο θάνατος είναι η μόνη λύση και μέχρι να συμβεί αυτός το κοντινότερο υποκατάστατό του: ο φόβος που σε παραλύει, ο φόβος που σε καθηλώνει, ο φόβος που σε νεκρώνει.
Κάθε επικέντρωση σε μέτρα προφύλαξης από συγκεκριμένους κινδύνους μπορεί και να σημαίνει ότι έτσι αποκλείουμε από τον ψυχολογικό οπτικό μας ορίζοντα όλους τους υπόλοιπους. Θα αντιτείνει κανείς, πως όχι βέβαια, πως απλώς πρέπει να κάνουμε ό,τι περνάει απ’ το χέρι μας. Δεκτόν, αρκεί να μη νομίζουμε πως από το χέρι μας περνάνε όλα. Αρκεί να καταλάβουμε ότι υπάρχει ένα όριο ελέγχου που μπορούμε να έχουμε πάνω στα πράγματα.
Άπαξ δηλαδή και αποδεχθείς ότι αφενός δεν μπορείς να ελέγξεις τα πάντα και αφετέρου πώς, ακόμη και να μπορούσες, πάλι κάποια στιγμή στην άκρη του τούνελ παραμονεύει αναπόφευκτα η φυσική φθορά και η εκμηδένιση του θανάτου, τότε παύεις να είσαι τόσο υστερικός με τους κινδύνους, τότε παύεις να αποφεύγεις ζωογόνες δραστηριότητες επειδή σκέφτεσαι διαρκώς τι μπορεί να σου συμβεί. Γιατί το χειρότερο που μπορεί να σου συμβεί είναι να φοβηθείς να ζήσεις.

(Κείμενο γραμμένο για το «SMS» της «SportDay»)