Οι αρχές της κοινής μας ζωής

Την επιστολή των Απόστολου Δοξιάδη, Τάκη Θεοδωρόπουλου και Πέτρου Μάρκαρη για τις διακοπές θεατρικών παραστάσεων από ακτιβιστές, σχολίασε καυστικό ποστ του Γιάννη Χάρη, επί του οποίου και σχετική ενδιαφέρουσα συζήτηση στο buzz.

Τέσσερα σημεία της επιστολής που μου προξένησαν ιδιαίτερη εντύπωση:
1) «Κρατικοί λειτουργοί και αντιπολιτευόμενοι πολιτικοί μοιάζουν ανίκανοι να αντιδράσουν στην έμπρακτη αμφισβήτηση βασικών θεσμών και κανόνων της δημοκρατίας, από ομάδες ανθρώπων οι οποίοι, με αφετηρία ένα τραγικό γεγονός, επιτίθενται με τυφλή βία στα δικαιώματα των πολιτών και στις αρχές της κοινής μας ζωής».

Το γεγονός χαρακτηρίζεται τραγικό, σκέτα τραγικό, χωρίς πολιτικό πρόσημο, όπως ας πούμε τραγικό είναι να χάσεις το παιδί σου επειδή πετάχτηκε στο δρόμο και το πάτησε αυτοκίνητο ή επειδή έπαιζε με το κινητό του και έπεσε κεραυνός και το έκαψε.

Στην αντίδραση στο γεγονός, οι χαρακτηρισμοί και το πολιτικό πρόσημο δίνονται με αισθητά μεγαλύτερη ευκολία: δεν πρόκειται απλώς για τυφλή βία, αλλά και για έμπρακτη αμφισβήτηση βασικών θεσμών και κανόνων της δημοκρατίας.

Το Κράτος ελέγχεται μάλιστα για την φαινόμενη ανικανότητά του να αντιδράσει απέναντι σε αυτήν την αμφισβήτηση, άρα προφανώς δεν συνιστά λαϊκισμό το συμπέρασμα πως οι τρεις συγγραφείς εμμέσως πλην σαφώς ζητούν από το Κράτος να δείξει Πυγμή ανάλογη των περιστάσεων (και αντιλαμβάνεται κανείς, ότι όταν φτάνουν να κλονίζονται οι αρχές της κοινής μας ζωής και ο πυρήνας της δημοκρατίας, οι περιστάσεις είναι τόσο δραματικές, που εξίσου εμφατική απαιτείται να είναι η απάντηση από την πλευρά της Νομιμότητας και της Τάξης).

2) «Θέλουμε όμως σήμερα να σχολιάσουμε ειδικότερα τη βίαιη διακοπή της πρεμιέρας της Νέας Σκηνής του Εθνικού Θεάτρου, καθώς και άλλες αντίστοιχες αυτοαποκαλούμενες «παρεμβάσεις», που την ακολούθησαν, με αποτέλεσμα τη ματαίωση πολλών θεατρικών παραστάσεων. Με μια έννοια, τα γεγονότα αυτά υστερούν σε σημασία των όσων προηγήθηκαν, δεν είναι παρά η φαρσική εκδοχή των κατά πολύ τραγικότερων καταστροφών, σε σπίτια, σχολεία, πανεπιστήμια, γραφεία και μαγαζιά Ελλήνων πολιτών. Από μια άλλη όμως άποψη είναι αποκαλυπτικά, καθώς αναδεικνύουν μια βασική διάσταση του τι συμβαίνει αυτό τον καιρό στην πατρίδα μας, αμφισβητώντας ανενδοίαστα την ουσία της ίδιας της δημοκρατίας, με την επίθεση στην καρδιά της, που είναι η ελευθερία της σκέψης, του λόγου και της έκφρασης, που αντιπροσωπεύει η τέχνη».

Ουσία της δημοκρατίας είναι η ελευθερία της έκφρασης, όπως αυτή αποκρυσταλλώνεται στην τέχνη και πιο συγκεκριμένα στις θεατρικές παραστάσεις. Τέχνη και θέατρο ιστορικά έχει υπάρξει μόνο σε δυτικού τύπου δημοκρατίες. Θεατρικές παραστάσεις δεν έχουν παιχτεί ποτέ σε άλλου τύπου καθεστώτα. Αν προσγειωθείς σε μια χώρα και δεν ξέρεις τι πολίτευμα έχει, θα ψάξεις σε μια εφημερίδα τη στήλη με τις θεατρικές παραστάσεις. Αν βρεις τέτοια στήλη είσαι τυχερός γιατί βρίσκεσαι σε δημοκρατικό καθεστώς. Επίσης η δημοκρατία εκτός από θέατρο και τέχνη προσφέρει στους πολίτες της οξυγόνο για να αναπνέουν, νερό για να πίνουν, ενώ είναι και το μόνο πολίτευμα που επιτρέπει το σεξ.

Τέλος, τέχνη είναι μόνον αυτό που παράγεται, προσφέρεται και γίνεται δεκτό υπό τους όρους της οικείας σύμβασης, οι οποίοι είναι αποτυπωμένοι στο εισιτήριο που πλήρωσες. Τέχνη δεν μπορεί ποτέ να είναι όσα διαδραματίζονται πριν αρχίσει η παράσταση, αφού τελειώσει η παράσταση ή αν τυχόν διακοπεί η παράσταση από ακτιβιστές. Όλες άλλωστε οι θεατρικές παραστάσεις που θα δει στη ζωή του ένας θεατής μένουν ανεξίτηλα γραμμένες στο συγκινησιακό του κύτταρο, ενώ μια παράσταση που διακόπηκε εξαιτίας μιας εκδήλωσης διαμαρτυρίας ξεχνιέται την επόμενη στιγμή. Νέες θεατρικές παραστάσεις και νέα τέχνη αποκλείεται να γεννηθούν από τέτοια ανώμαλα περιστατικά. Την τέχνη την γεννά μόνο η ομαλότης και η τάξη, η καλλιτεχνική φαντασία δεν γονιμοποιείται ποτέ από την αταξία και το διαφορετικό.

3) «Πού μπαίνει το όριο σε αυτή την κωμικοτραγική «πολιτιστική επανάσταση» των απολίτιστων; (Παρεμπιπτόντως, τους οργισμένους νεαρούς τούς προσέβαλλαν αποκλειστικά οι θεατρικές παραστάσεις ποιότητας, που παίζονται στα αφύλακτα, ταλαίπωρα θέατρά μας. Ούτε στα μπουζουκτσήδικα με τους μπράβους τους προσπάθησαν να «παρέμβουν» ούτε στα ποδοσφαιρικά ματς, προφανώς επειδή αυτά είναι υπεράνω κάθε υποψίας «κουλτούρας»)».
Εδώ υποψιάζομαι ότι η ειρωνεία είναι πώς προτιμούνται τα θέατρα ακριβώς επειδή η σκηνή τους έχει ένα κύρος και μια αξία στα μάτια εκείνων που τις καταλαμβάνουν και τις χρησιμοποιούν ως βήμα.

4) «Αν εμείς οι άνθρωποί της ανεχόμαστε αγόγγυστα την κάθε ομάδα «επαναστατημένων» νεαρών να μαγαρίζει ανενόχλητη την Ακρόπολη ή να διακόπτει μια θεατρική παράσταση βρίζοντας το κοινό και γράφοντας με σπρέι στο καινούργιο, καθαρό φουαγιέ του Εθνικού το ναζιστικής υφής σύνθημα «σκατά στους κουλτουριάρηδες» (!) τι μας λέει ότι δεν θα δούμε μεθαύριο τους ίδιους ή άλλους να καίνε βιβλία ή να επιχειρούν να ορίσουν το τι θα λέμε και τι θα σκεφτόμαστε;»

Αν όμως η δημοκρατία έχει ήδη, με τις διακοπές των θεατρικών παραστάσεων, πληγεί στην ουσία της, το κάψιμο των βιβλίων πόσο μεγαλύτερο κακό μπορεί να της κάνει; Η δημοκρατία έφαγε βολίδα στην καρδιά όταν διακόπηκε η πρεμιέρα του Εθνικού: όταν ο λόγος χάνει την επαφή με το μέτρο και παραδίδεται στην υπερβολή, τότε η διεκτραγώδηση των καταστάσεων που έχουν ήδη συμβεί, πατάει το mute στον κώδωνα των φρικτών κινδύνων που ο ίδιος με ιερό ζήλο κρούει.

Τέλος, ο φόβος για όσους θα επιχειρήσουν «να ορίσουν το τι θα λέμε και τι θα σκεφτόμαστε» πρέπει να διαβαστεί συνδυαστικά με το παραπάνω χωρίο για τις «αρχές της κοινής μας ζωής». Έως σήμερα καμία δύναμη δεν προσπαθούσε να ορίσει το τι θα λέμε και τι θα σκεφτόμαστε, έως σήμερα δεν υπήρχε λόγος επίσημος, λόγος καθεστωτικός, λόγος προπαγανδιστικός, λόγος που επιχειρούσε να ορίσει τι θα λέμε και τι θα σκεφτόμαστε. Από δώδεκα χρόνια σχολικής εκπαίδευσης ως τις εκθέσεις στις Πανελλήνιες, κι από τα ΜΜΕ ως τον προϊστάμενο στη δουλειά, όλοι μας προτρέπουν να σκεφτόμαστε από μόνοι μας και να βροντοφωνάζουμε αυτό που σκεφτόμαστε. Όλα μέχρι το τραγικό γεγονός ήταν καλώς καμωμένα, αυτές ήταν οι αρχές της κοινής μας ζωής, μέχρι που ενέσκηψαν οι της απολίτιστης επανάστασης.