Το τέταρτο πρόσωπο

«Η αισιοδοξία είναι το όπιο του λαού. Το υγιές πνεύμα μυρίζει ηλιθιότητα. Ζήτω ο Τρότσκι». Ποιά περίεργη εκλεκτική συγγένεια φανερώνει άραγε η δυσανεξία απέναντι στο αστείο, ανάμεσα σε εκείνους που ασκούν τώρα εξουσία και χαρακτήριζαν την προμνημονιακή Ελλάδα «τελευταία σοβιετία της Ευρώπης» και σε εκείνους που ασκούσαν κάποτε εξουσία στις αληθινές σοβιετίες, όπως στην τσεχοσλοβακική του κουντερικού «Αστείου»; Έχει επισημανθεί αρκετές φορές την τελευταία τριετία πως μαζί με την εποχή άλλαξε και η γλώσσα, πως όταν μετατρέπεται σε κινούμενη άμμο η κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα την οποία η γλώσσα καλείται να περιγράψει, τότε καθίστανται αβέβαια τα όρια ανάμεσα στο ειρωνικό και αυτό που κυριολεκτεί, ανάμεσα στο αστείο και αυτό που σοβαρολογεί. Στην περίπτωση όμως της αντίδρασης της ΝΔ στα περί γκουλαγκ του Ζίζεκ, δεν έχουμε να κάνουμε με παρανόηση. Έχουμε να κάνουμε με συνειδητότατη διαστρέβλωση, απευθυνόμενη στο πιο αδαές, φοβισμένο και γερασμένο πνευματικά, σε βαθμό άνοιας, κομμάτι των ψηφοφόρων, που αποτελεί και προνομιακό εκλογικό της πεδίο. Αλλά το προέχον δεν είναι τόσο ο γκεμπελισμός, όσο η καφρίλα· το ότι δεν έχουν τον παραμικρό ενδοιασμό να πάνε την ατζέντα του δημοσίου διαλόγου όσο πιο κάτω γίνεται. Πιο σημαντικό κι από το χυδαίο των επίμαχων ανακοινώσεων της ΝΔ είναι πως συνιστούν μια απαράμιλλη σπονδή στη βλακεία, πως προσποιούνται ότι απευθύνονται σε έντεκα εκατομμύρια βλάκες. Πρόκειται για ένα βαθύτατα παρακμιακό φαινόμενο. Χειρότερο ίσως κι από το να παίζει κανείς πολιτικά με τη φωτιά, είναι το να καταβαραθρώνει τόσο πολύ την αισθητική του διαλόγου, το να υποβιβάζει τόσο βάναυσα τον πολιτισμικό πήχυ της πολιτικής αντιπαράθεσης. Τους φαντάζομαι με μια ανοικτή μπουκάλα ουίσκι και πλαστικά ποτήρια, να είναι συγκεντρωμένοι πάνω από ένα λάπτοπ και να κάνουν πλειοδοσία χοντράδας πάνω στο τελικό κείμενο (άλλοτε ανακοίνωσης της ΝΔ, άλλοτε ανακοίνωσης του κυβερνητικού εκπροσώπου): «Βάλε κι αυτό, ρε μαλάκα!».

Υπό την ηγεσία του Αντώνη Σαμαρά η ΝΔ δεν σταματά να αλλάζει πρόσωπα: Μέχρι την κυβέρνηση Παπαδήμου είναι στα λόγια άτεγκτα αντιμνημονιακή. Μετά βάζει νερό στο κρασί της και κατεβαίνει στις εκλογές του Μαϊου με πρόσημο νερωμένα αντιμνημονιακό. Έπειτα στις εκλογές του Ιουνίου συγκροτεί πανστρατιά Ντορών και λοιπών ευρωπαϊκών δυνάμεων προκειμένου να μας κρατήσει στο ευρώ. Τα τρία πρώτα της πρόσωπα δεν παύουν να αντιστοιχούν σε μια μεταπολιτευτική Δεξιά, δεν παύουν να είναι ΝΔ και όχι ΕΡΕ. Μετά τις εκλογές όμως, και αφού καταλαμβάνει από μια ιδιοτροπία της Ιστορίας την εξουσία προκειμένου να μην φύγουμε από την μεγάλη ευρωπαϊκή οικογένεια, αλλάζει για τέταρτη φορά πρόσωπο, πηγαίνοντας ολοένα και ακροδεξιότερα, ολοένα και πιο πίσω στον ιστορικό χρόνο της ελληνικής Δεξιάς.

Θες ως ΝΔ να επιτεθείς στον ΣΥΡΙΖΑ για όσα είπε ο Ζίζεκ; Κάν' το με ένα τρόπο που θα σέβεται κάποιους κανόνες συνεννόησης μεταξύ λογικών ανθρώπων, για το ποιό είναι το αντικείμενο της αντιπαράθεσης, για το τι συνιστά αυτό που ειπώθηκε και τι όχι. Πες π.χ. ότι αυτού του είδους το χιούμορ είναι ασεβές, πες ότι δεν γίνονται αστεία με τα γκουλαγκ, χτύπα τον αντίπαλό σου με επιχειρήματα όχι οπωσδήποτε βάσιμα, αλλά με τα οποία διατηρείς πάντως τον αυτοσεβασμό σου ως μείζων πολιτική δύναμη της χώρας. Αντίθετα, τέτοιου είδους επιθέσεις έχουν ως βασικό γνώρισμα το ότι δεν μπορεί ο άλλος να αμυνθεί απέναντί τους. Τέτοιου είδους επιθέσεις ακυρώνουν εντελώς το διάλογο, αναιρώντας τις θεμελιώδεις του προϋποθέσεις.
Γιατί όμως να διεκτραγωδούμε και να μην διακωμωδούμε την αντίδραση της ΝΔ; Και ιδιοσυγκρασιακά αυτό θα μου ταίριαζε και αισθητικά αυτό θα έπρεπε· γιατί ακριβώς τώρα περισσότερο παρά ποτέ πρέπει να συνεχίσουμε να δηλώνουμε εμπράκτως την πίστη μας στη διάσταση μεταξύ του κυριολεκτικού και του μη κυριολεκτικού· την πίστη μας πως αυτή η διάσταση συνιστά δομικό στοιχείο της προσωπικότητάς μας και του τρόπου σκέψης μας. Πρέπει να μπορέσουμε να συνεχίσουμε να αστειευόμαστε, να ειρωνευόμαστε, να διακωμωδούμε. Θα έπρεπε ειδικά αυτοί οι άνθρωποι να σου προκαλούν διάθεση για χλεύη. Δεν μπορείς όμως, δεν σου βγαίνει. Σου προκαλούν απόγνωση. Η επικράτησή τους επεκτείνεται από το πολιτικό επίπεδο και στο υπαρξιακό. Δεν σε κερδίζουν απλώς· σε αλλοιώνουν. 

(Κείμενο γραμμένο για την Ελευθεροτυπία)