Δέκα για το Δέκα

Δέκα ταινίες που είδα στους σινεμάδες το Δυο Χιλιάδες Δέκα και κάτι μου έκαναν. Είναι και σε αντίστροφη αρίθμηση για σασπένς.

---

10) «Soul Kitchen»: Γιατί μας προσφέρει τον ίσως πιο αγαπήσιμο ήρωα της χρονιάς: τον Ζήνο Καζαντζάκη. Γιατί τηρουμένων όλων των αναλογιών ο Καζαντζάκης είναι ένας Βέγγος στο Αμβούργο. Γιατί τον Καζαντζάκη τον βαζανίζει ο Κεμάλ ο Κοκαλοθραύστης. Γιατί υπάρχει μια σπαρταριστή σκηνή που θα μας κάνει πάντα να χαμογελάμε, όταν και όπου ακούμε στο μέλλον το «Αγαπώ τον τρόπο που χτυπά η καρδιά σου». Γιατί ο Τουρκογερμανός, Φατίχ Ακίν, σκηνοθετεί τον καλό του φίλο Ελληνογερμανό, Αδάμ Μπουσδούκο, σαν ψάρι όχι έξω από τα νερά της γερμανικής κοινωνίας, αλλά όχι και εντελώς μέσα της. Γιατί η ταινία στάζει ανθρωπιά.

9) «Χώρα Προέλευσης»: Γιατί δεν ξέρω πόσο τελικά πέτυχε να πει όλα εκείνα που ήθελε να πει για την μεταπολιτευτική Ελλάδα, αλλά εκείνο που μετράει είναι ο τρόπος με τον οποίο τα είπε. Για την ακρίβεια όλοι οι διαφορετικοί και διαρκώς εναλλασσόμενοι κινηματογραφικοί τρόποι με τους οποίους τα είπε, διαφορετικοί κι όμως ενσωματωμένοι σε ένα προσωπικό στύλ. Γιατί η «Χώρα Προέλευσης» σκηνοθετήθηκε από τον Σύλλα Τζουμέρκα στο σημείο βρασμού.

8) «Ιnception»: Γιατί έχει εικόνες που καθηλώνουν και ρυθμό που καθηλώνει. Σε μια μάλλον αποτυχημένη πάντως προσπάθεια να ενταχθούν μέσα σε μια ιστορία που καθηλώνει. Γιατί μπορεί το ενδιαφέρον για τον ήρωα και ο συναισθηματικός αντίκτυπος της ταινίας να χάθηκαν κάπου στους λαβυρίνθους που δημιούργησε ο Νόλαν, ωστόσο πώς και γιατί να αντισταθείς σε αυτόν τον καταιγισμό από μεγάλες εικόνες, όταν μάλιστα δεν είναι κενές αλλά υπηρετούν ένα όραμα; Να μην τους αντισταθείς, κι ας μην ανταποκρίνεται το συνολικό αποτέλεσμα στο όραμα. Αυτές τουλάχιστον ανταποκρίνονται.

7) «Τhe Hurt Locker»: Γιατί δεν είναι μια ταινία για τον πόλεμο στο Ιράκ, αλλά μια ταινία για το ναρκωτικό του κινδύνου και της αχρείαστης διακινδύνευσης. Γιατί δεν είναι ηρωισμός αυτό που χαρακτηρίζει τον ήρωά της. Ο ηρωισμός προϋποθέτει αυταπάρνηση, ενώ ο πρωταγωνιστής έλκεται προς τον κίνδυνο από μια ακαταμάχητη εσωτερική δύναμη. Δεν τον κινούν ούτε υψηλά ιδανικά ούτε κατώτερα ένστικτα, αλλά το κάλεσμα της φύσης του, ο βαθύς του εαυτός. Είναι ένας άνθρωπος που ο κίνδυνος είναι το φυσικό του περιβάλλον, ένας άνθρωπος που δεν μετρά τις μέρες να γυρίσει σπίτι, αλλά τον τρόπο για να μην μείνει σπίτι. Ένας άνθρωπος που νιώθει στο στοιχείο του όταν βρίσκεται μπροστά από μία βόμβα που μπορεί να ανατινάξει οικοδομικό τετράγωνο και σαν ψάρι έξω από το νερό μπροστά από ένα διάδρομο με είκοσι διαφορετικές μάρκες δημητριακών. Γιατί σπάνια ταινίες ζωγραφίζουν με τέτοια διαύγεια ένα χαρακτήρα.

6) «Το Νησί των Καταραμένων»: Γιατί έχει όλη τη δύναμη και τη γοητεία του κλασικού. Γιατί έχει όλη τη δύναμη και τη γοητεία του Σκορσέζε. Γιατί ο Σκορσέζε κατορθώνει και την ιστορία του να τρέξει αψεγάδιαστα και χορταστικά και τις -ουσιαστικότατες- προσωπικές του παρεμβάσεις να χωρέσει και τα -λειτουργικότατα- κόλπα του να κάνει και για το αγαπημένο του θέμα -τη βία- να βάλει να μιλήσουν. Γιατί σε αντίθεση με το «Ιnception», εδώ μπαίνουμε στη θέση του Ντι Κάπριο, νιώθουμε τον πόνο του, αντιλαμβανόμαστε την τραγικότητα της τελικής του επιλογής.

5) «Μαχαιροβγάλτης»: Γιατί είναι μια ταινία τόσο ατμοσφαιρική. Γιατί η ατμόσφαιρά της σε ακολουθεί για καιρό. Γιατί αυτό που έκανε ο Οικονομίδης στις προηγούμενες ταινίες του με τα μπινελίκια, μπορεί τώρα και το κάνει με τις σιωπές. Γιατί αποδεικνύει έτσι ότι τα μπινελίκια εξωτερικεύουν τον κόσμο του. Δεν είναι αυτά ο κόσμος του.Προϋποθέτουν έναν κόσμο, δεν τον αποτελούν. Γιατί είναι - δεν είναι έτσι ο κόσμος μας, είναι έτσι ο δικός του. Πανάγριος και διόλου κολακευτικός ως καθρέφτης της κοινωνίας μας, εντελώς εθιστικός όμως ως σινεμά.

4) «Up in the Air»: Γιατί είναι η ταινία που μιλάει για ανθρώπους απομονωμένους από τον κόσμο ενώ είναι διαρκώς περικυκλωμένοι από κόσμο. Όπως ίσως συμβαίνει όταν είμαστε στο ίντερνετ. Γιατί είναι μια ταινία που μιλάει για τη βάρκα των εταιριών που κάνουν ρεκόρ κερδών ακριβώς επειδή η οικονομία καταρρέει και εκείνες ειδικεύονται στο να ανακοινώνουν απολύσεις. Γιατί είναι μια ταινία που θα ρωτήσουν ακόμη και τον Κλούνεϊ αν θέλει να είναι μέσα στη βάρκα ή προτιμά να βουλιάξει. Γιατί είναι μια ταινία που παίζει με τον πιο τολμηρό τρόπο με τα στερεότυπα για τη σχέση ανδρών γυναικών. Γιατί είναι μια ταινία που αποτυπώνει το κλίμα της εποχής της, όσο ίσως καμιά άλλη.

3) «Το Μυστικό στα Μάτια της» : Γιατί και το αισθηματικό και το αστυνομικό και όλα τα κομμάτια της, διαρρέονται και καθορίζονται από το πολιτικό περιβάλλον της Αργεντινής των περασμένων δεκαετιών. Γιατί δείχνει τι συμβαινει όταν δεν λειτουργούν οι θεσμοί σε μια χώρα. Δείχνει ότι το κενό που αφήνει η απουσία της δικαιοσύνης το απεχθάνεται η φύση των ανθρώπων. Και το καλύπτει συχνά βάρβαρα. Γιατί έχει αυτόν τον απίστευτο δευτεραγωνιστή με τα πατομπούκαλα στα μάτια και το μπουκάλι πάντα δίπλα του, που εξηγεί πως «Κανείς μπορεί να αλλάξει τα πάντα. Σπίτι, γυναίκα, πατρίδα, Θεό, πεποιθήσεις. Αλλά ένα πράγμα δεν μπορεί να αλλάξει: το πάθος του». Γιατί έχει την κορυφαία σκηνή που έχει ως τώρα γυριστεί ή πρόκειται να γυριστεί ποτέ σε ποδοσφαιρικό γήπεδο. Γιατί είναι μια σπουδαία ταινία.

2) «Μια Χρονιά Ακόμα»: Γιατί ο Μάικ Λι με τους καταπληκτικούς ηθοποιούς του έσκαψε βαθιά μέχρι να βρει εκείνο που έψαχνε, και όταν το βρήκε μας το μετέδωσε με ένα τρόπο τόσο μακριά από οποιοδήποτε εντυπωσιασμό και τόσο επώδυνα κοντά στην ουσία της ανθρώπινης κατάστασης. Γιατί ο Λι θέλει ίσως να μας πει ότι δεν χρειάζεται να υπάρχει μια πλοκή προκειμένου να ειπωθούν οι ιστορίες των ανθρώπων. Ότι ίσως οι συμβάσεις της πλοκής στενεύουν πολύ τον συναισθηματικό ορίζοντα που μπορεί να αποδοθεί. Στους ήρωές του τίποτα που να θυμίζει πλοκή δεν συμβαίνει. Μεγαλώνουν, χοντραίνουν, διαψεύδονται, μένουν μόνοι. Άλλοι πάλι ευτύχησαν να βρουν έναν άνθρωπο που τους ταιριάζει. Αυτή την πανανθρώπινη ιστορία λέει, που είναι πιο συνταρακτική από οποιαδήποτε τεχνητή. Γιατί γύρω από το τελικό τραπέζι, άλλοι είναι ευτυχείς, άλλοι απόντες, άλλοι δυστυχείς. Ελπίζοντας;

1) «Ένας Σοβαρός Άνθρωπος» : (Spoiler Alert) Γιατί είναι η πρώτη κβαντική ταινία στην ιστορία του κινηματογράφου. Ένα φάντασμα (;) στην αρχή της ταινίας, ένας πατέρας κι ένας γιος στο τέλος της κλεισμένοι στο κουτί των Κοέν σαν τη γάτα του Σρέντιγκερ: 50% να είναι ζωντανοί - 50 % να μην είναι. Μόνο αν ανοίξουμε το κουτί μπορούμε να παρατηρήσουμε τι από τα δύο συμβαίνει με τη γάτα, μόνο αν η ταινία δεν τελείωνε με τον τρόπο που τελείωσε, θα μπορούσαμε να ξέρουμε τι συνέβη με τους ήρωές της. Η υπέρθεσή τους όμως δεν αίρεται, οι ήρωες θα μείνουν ταυτόχρονα ζωντανοί και νεκροί. Οι Κοέν δημιουργούν στη διάρκεια της ταινίας τέτοιον πλούτο παραμέτρων, δευτερευόντων χαρακτήρων και πιθανών πλοκών, που η ιστορία τους θα μπορούσε να είχε πάρει δέκα διαφορετικές κατευθύνσεις. Μέχρι που έρχεται το τέλος. Εντελώς απροσδόκητο. Εντελώς αριστουργηματικό. Και καθόλου φωναχτό. Και -σύμφωνοι- εγκεφαλικό. Ακόμα κι αν διάβασες όμως τη ταινία λάθος, δημιουργούν τις συνθήκες να φτιάξεις το δικό σου λάθος. Και οι σχέσεις μας με τις ταινίες πρέπει να είναι εντελώς προσωπικές. Κι ακόμα κι αν τις αγαπήσαμε παρεξηγώντας τες, είναι η αγάπη που έχει σημασία.

(Κείμενο γραμμένο για το ελculture)