Τρίτη, Νοεμβρίου 03, 2009

Mα είναι κάτι πιο βαθύ που με λερώνει

Γερμανικό χωριό στα 1913 - 14 απολαμβάνει μακροχρόνια ειρήνη και -τηρουμένων φυσικά των αναλογιών και ακόμη φυσικότερα της κοινωνικής θέσης του καθενός- ευημερία: «Ο καιρός φέτος ήταν ευνοϊκός, οι αποθήκες μας γέμισαν, δεν θα πεινάσετε και φέτος», ανακοινώνει ο Βαρόνος στους χωρικούς. Όλα πάνε καλά. Οι ολέθριες συνέπειες του Ά Παγκοσμίου Πολέμου και οι επαχθείς όροι της Συνθήκης των Βερσαλλιών κατά της Γερμανίας θα έρθουν αμέσως μετά.
Κι ο Χάνεκε είναι σαν να θέλει να πει στη «Λευκή Κορδέλα» (χωρίς πάντως τον παραμικρό υπαινιγμό για αυτό μέσα στην ίδια την ταινία), ότι εκτός από αυτές τις εξηγήσεις, εκτός από τους παράγοντες που εξέθρεψαν την ιδεολογία του ναζισμού, ήταν κάτι πιο βαθύ που λέρωνε τη γενιά που είκοσι χρόνια αργότερα θα έφερνε τους Ναζί δημοκρατικά στην εξουσία, τη γενιά που θα επάνδρωνε τις τάξεις των Ναζί και θα μπορούσε να προβεί στα εγκλήματα που προέβη. Είναι σαν να θέλει να πει πως υπάρχει, όχι μόνο σε αυτή, αλλά και σε κάθε άλλη που μεγάλωσε αντίστοιχα, κάτι πολύ πιο δομικό που καθιστά σε ψυχολογικό επίπεδο δυνατή τη σκληρότητα και τη θηριωδία. Κάτι στις δομές της οικογένειας και στον τρόπο ανατροφής που εστίαζε τόσο πολύ στον τύπο, στην ιεραρχία, στην απόσταση, στο «πρέπει», σε ένα σύστημα κανόνων με βασικό μοχλό εφαρμογής τους την ενοχή.
Τα παιδιά του Πάστορα αργούν υπερβολικά να γυρίσουν σπίτι. Τι ακολουθεί; Όχι απλώς το «Δεν θα φάτε επειδή εξαφανιστήκατε». Αυτό από μόνο του θα ήταν σκέτη τιμωρία. Η τιμωρία όμως συνοδεύεται με ενοχή, δημιουργώντας ένα ανεπανάληπτο κοκτέιλ, όπου ο παραβάτης δεν εξιλεώνεται δια της τιμωρίας, αλλά η επιβολή της τιμωρίας του προστίθεται ως αυτοτελής παράγοντας στο ενοχοποιητικό σύμπλεγμα. «Δεν φάγαμε ούτε εμείς οι γονείς σας. Πώς θα μπορούσαμε να φάμε, αγωνιώντας για το που είστε; Κανείς μας δεν θα φάει απόψε. Κι αύριο, το ότι θα αναγκαστώ να σας δώσω δέκα ραβδισμούς, είναι ένα γεγονός που με στενοχωρεί εμένα πρώτα». Και πράγματι ο Πάστορας δεν είναι σαδιστής. Αλλά πρέπει να τα τιμωρήσει. Όπως πρέπει να δένει το μεγάλο του γιο στο κρεβάτι για να μην πειράζει «τα νεύρα του κορμιού του» (γεγονός που, όπως του εξηγεί, αν το συνεχίσει θα τον οδηγήσει ταχύτατα στην αρρώστια και στον θάνατο, όπως έχει συμβεί σε περιπτώσεις συνομηλίκων του). «Και θα φοράτε μια λευκή κορδέλα, στο μανίκι τα αγόρια και στα μαλλιά τα κορίτσια, για να σας θυμίζει την αγνότητα που θα έπρεπε να έχετε, αφού δεν μπορείτε να την επιβάλλετε μόνοι σας στους εαυτούς σας». Δηλαδή φορώντας την δείχνετε προς τα έξω ότι είστε μη αγνοί. Η ενοχή βγαίνει από τα όρια τα ιδιωτικά και προσφέρεται σε δημόσια θέα. Και όταν πιάνει τα παιδιά του στο σχολείο να κάνουν φασαρία, αρχίζει την μεγάλη του κόρη σε τι άλλο; Στο κήρυγμα: «Ως η μεγαλύτερη κόρη του πνευματικού ηγέτη της κοινότητας, θα έπρεπε να είσαι η πρώτη που θα δίνει το παράδειγμα, αλλά εσύ, αντίθετα...». Εκείνη τότε σωριάζεται λιπόθυμη, καθώς το βάρος της ενοχής, είτε νιώθεται, είτε αποτελεί πια λέξη κενή από τις ατέλειωτες επαναλήψεις με τα χρόνια, είναι εξίσου ασήκωτο.
Ο Χάνεκε αρνείται την απεικόνιση όχι μόνο των περισσότερων βίαιων πράξεων της ταινίας, αλλά και των ίδιων των αποτελεσμάτων τους. Προτιμά -στην μόνη ίσως συναισθηματικά δυνατή σκηνή του φιλμ- να δείξει λεκτική βία, έναν ολοκληρωτικό και ανηλεή λεκτικό εξευτελισμό. Ο Χάνεκε αρνείται κάθε εντυπωσιασμό, κάθε αβανταδόρικη σκηνή, αρνείται να μας δείξει και τους δράστες των εγκλημάτων που λαμβάνουν χώρα, αφήνοντας όμως μάλλον σαφώς να εννοηθεί ότι είναι συλλογικά και όχι ατομικά. Ο κακός στην ταινία του είναι η μάζα. Και τα εγκλήματα της μικροκλίμακας του χωριού θα επαναληφθούν σε απείρως μεγαλύτερη κλίμακα στο μέλλον. Αντίθετα, η εξήγηση της κοινωνίας του χωριού για τα εγκλήματα είναι συμβατική, σκανδαλοθηρική, με το κακό να έχει και πάλι σεξουαλική προέλευση.
Αυτή όμως η ψυχρότητα, αυτή η απόσταση στις οικογενειακές σχέσεις πόσο διαφέρει από την ματιά του Χάνεκε; Το σινεμά του δεν είναι ψυχρό, δεν είναι απόμακρο; Η «Λευκή Κορδέλα» με τις πεντακάθαρες ασπρόμαυρες εικόνες της είναι μια πανέμορφη ταινία, αλλά παγωμένα πανέμορφη. Μια ταινία που σε καλεί να σκεφτείς, αλλά όχι και τόσο να νιώσεις. Μια ταινία που δύσκολα μπορείς να την προσπεράσεις, αλλά ακόμη πιο δύσκολα μπορείς να την αγαπήσεις.
(Κείμενο γραμμένο για το ελculture)

19 Comments:

At 11/03/2009 04:33:00 μ.μ., Anonymous Ανώνυμος said...

Ερώτηση Κρίσεως σοβαρής. Υπάρχει περίπτωση Όλτν Μπόι, αυτό το ενοχικό παίδεμα που ταλαιπωρεί το νου και δεν τον αφήνει να έχει καθαρή Κρίση, να είναι δυτικότροπος επηρεασμός και να μην σχετίζεται με τα φυσικά συνειδησιακά κριτήρια του γηγενούς πληθυσμού;



υγ. Έχω απαντηθεί στην ουσία από καθηγητή θεολογίας και η απάντησή του παίρνει σοβαρότερες διαστάσεις απ' ότι ίσως θα φανταζόταν κανείς. Γι' αυτό, σε περίπτωση που θελήσεις να το αναλύσουμε διεξοδικότερα, θα προτιμούσα κατ' ιδίαν.

 
At 11/03/2009 04:37:00 μ.μ., Anonymous Ανώνυμος said...

Με συγχωρείς, ξέχασα. Πολύ καλό το θέμα σου, επίσης και η ανάλυση που κάνεις.
Το ερώτημά μου πιο πάνω αφορά στις θεολογικές προεκτάσεις του θέματος που φτάνουν ως την ίδια την οντολογία, την ύπαρξή μας δηλαδή.

 
At 11/03/2009 05:06:00 μ.μ., Blogger Old Boy said...

«Έχω απαντηθεί στην ουσία από καθηγητή θεολογίας»
Που είπε ότι φταίει η προτεσταντική «Ζωή» και ο προτεσταντικός «Σωτήρ»;

«Τα φυσικά συνειδησιακά κριτήρια του γηγενούς πληθυσμού;»
Τα οποία είναι άλλα από του δυτικού πληθυσμού;

 
At 11/03/2009 05:07:00 μ.μ., Anonymous Σωτήρης said...

Ανώνυμε,
Τα κατ’ιδίαν ιδιαιτέρως
και τα δημόσια δημοσίως.
Αν ήθελες συζήτηση μόνο
με τον Ο.Β. να επικοινωνούσες
μαζί του στο email.
Τώρα ,το θέμα{σου} εκτέθηκε.
Και είναι και καλό.

 
At 11/03/2009 05:12:00 μ.μ., Blogger MrT said...

υιέ μου που πας?
μάνα θα πάω στο δυτικό μέτωπο

μπράβο παλαιο-παιδί, είδα ψες την ταινία και πολύ μου άρεσε

σίγουρα θα έχεις διαβάσει και το "φόβος μπροστά στην ελευθερία" ή να στο προτείνω;

 
At 11/03/2009 06:53:00 μ.μ., Anonymous Ανώνυμος said...

«Έχω απαντηθεί στην ουσία από καθηγητή θεολογίας»
Που είπε ότι φταίει η προτεσταντική «Ζωή» και ο προτεσταντικός «Σωτήρ»;


Βλέπω είσαι διαβασμένος καλά:)



«Τα φυσικά συνειδησιακά κριτήρια του γηγενούς πληθυσμού;»
Τα οποία είναι άλλα από του δυτικού πληθυσμού;


Είναι άλλα, γεγονός που διαπιστώνεται και από τους ίδιους τους δυτικούς, όταν παραδέχονται πλέον ότι "οι ορθόδοξοι κατέχουν την αλήθεια". Μια παραδοχή που την κάναν πρόσφατα σχετικά και πολλούς αιώνες μετά το σχίσμα.

Βέβαια, αυτή είναι μια μεγάλη συζήτηση κι ένα άλλο κεφάλαιο.



Σωτήρη, φαίνεται ότι τελικά δεν έπεσα και τόσο έξω στην επιλογή των "δημόσιων σχολίων";-)



υγ. Ομολογώ ότι όταν μου το είπε αυτό ο καθηγητής, με ξένισε αρκετά και νόμισα ότι μπορεί και να έχει απωθημένα είτε κατά των ξένων, είτε κατά των οργανωσιακών δικών μας.
Μου έμεινε όμως το ύφος του, που μόνο μετά από αρκετά χρόνια κατάλαβα ότι προέδιδε βαθύ πόνο και λύπη για μια αρρώστια στο πνεύμα δυστυχώς μεταδοτική...

 
At 11/04/2009 12:23:00 π.μ., Blogger squarelogic said...

Προφανώς και ο Χάνεκε υπενίσσεται την
βαθιά συμβολή της προτεσταντικής ηθικής στη διαμόρφωση του DNA αυτού του λαού(κ πιθανότατα και των ομόρων του).
΄Σχετικά με αυτό που αναφέρεις στον επίλογο του σχολίου σου Ο.Β.,συμπίπτει με τον προβληματισμό μου γιατί,ενώ αισθάνθηκα οτι είδα μια σημαντική ταινία,δυσκολεύομαι πολύ να την προτείνω σε άλλους,πλην παρομοίως damaged σινεφίλ.

 
At 11/04/2009 12:50:00 π.μ., Blogger Old Boy said...

A.Βrakatsoulas, να μου το προτείνεις :)
Ανώνυμε, αν εννοείς ότι την έχει κολλήσει και ο ίδιος, θα συμφωνήσω (υπό την προϋπόθεση βέβαια ότι έχω καταλάβει ποιόν άνθρωπο εννοείς).
Square, ε, μόνο με τέτοιους να κάνεις κι εσύ παρέα ;)

 
At 11/04/2009 03:29:00 π.μ., Anonymous Ανώνυμος said...

ΔΕΝ είναι κάτι πιο βαθύ που με λερώνει.

Με την έννοια ότι δεν μπορεί να μπει και δεν βρίσκεται μέσα στην ψυχή μου αυτό που λερώνει τους ανήμπορους να μην λερώνονται.

Οι άνθρωποι αυτοί άλλωστε κάνουν κακό σε μένα που δεν είμαι --και δεν υπήρξα άλλωστε- λερός και επιτήδειος.

Συμβουλάς δέχομαι από Ob, μαθαίνω στα κοντά του και εφεξής τους συλλογισμούς και τας εκφράσεις, τας ιδέας και τα οποία.

Διδάσκομαι σε άψυχο ιστολόγιο του εκάστοτε αγράμματου της ψυχής τα πράγματα όλα.

squarelogic: αυτός υπενίσσεται. εσύ τι πιστεύεις ωσάν πραγματικότητα. δεν θα μου πεις εμένα;

Ο Ob σιχαίνεται τον Φρομ. Δεν είναι Ob;

 
At 11/04/2009 10:49:00 π.μ., Blogger HollowSky said...

Προτεστάντες ωστόσο δεν ήταν μόνο οι Γερμανοί. Ήταν λ.χ. και οι Σκανδιναβοί ή οι Ολλανδοί, που όμως όχι μόνο δεν έκαναν τέτοια εγκλήματα αλλά και δεν συντάχθηκαν με τον Άξονα.

Επομένως τα περί προτεσταντικής προέλευσης του ναζισμού χρειάζονται μικρή αναθεώρηση.

Θα πρέπει, δηλαδή, να διερευνηθεί ειδκότερα ο ρόλος του Γερμανικού Ιδεαλισμού σε αυτή την τροπή των πραγμάτων στη Γερμανία.

Εδώ λοιπόν θα παρατηρήσουμε τις αλλαγές στις περί Θεού (και κατ' επέκταση ανθρώπου) αντιλήψεις, που επέφερε το συγκεκριμένο ρεύμα. Θα δούμε δηλαδή πώς ο γερμανικός Ιδεαλισμός προχώρησε στην ιδέα του "δημιουργούμενου Θεού", κλείνοντας έτσι ένα συγκεκριμένο κύκλο στο ξεκίνημα του οποίου στέκεται ο WODAN, ο ΟΝΤΙΝ, ο πρωτεύων δηλαδή θεός της γερμανικής μυθολογίας.

Πραγματικά, ο γερμανικός Ιδεαλισμός συνέλαβε την ιδέα ενός "αγωνιζόμενου Θεού", ενός Θεού που δεν είναι τέλειος αλλά αγωνίζεται να γίνει τέτοιος` προχώρησε από εκεί στην ιδέα ενός Θεού που "έχει ανάγκη τον άνθρωπο για να γίνει τέλειος"` από εκεί στην ιδέα ότι "ο άνθρωπος είναι αυτός που κάνει τέλειο το Θεό"` κι από εκεί στην ιδέα ότι "ο Θεός είναι δημιούργημα του ανθρώπου", ένα πλασματικό ολοκλήρωμα των "ιδανικών βλέψεων του ανθρώπου" και τίποτε άλλο` κι έφτασε, έτσι, στο συγκεκριμένο "θάνατο του Θεού" - του χριστιανικού Θεού εννοείται - για να συναντήσει ακριβώς, να "αναστήσει", τον ΟΝΤΙΝ.

Τον ανέστιο (σαν τα νομαδικά γερμανικά φύλα) Όντιν, προσωποποίηση της "βίαιας και θυελλώδους κίνησης", το θεό "των άθλων, της μάχης, της περιπλάνησης και της πανουργίας".

 
At 11/04/2009 05:12:00 μ.μ., Blogger Old Boy said...

Hollow Sky, προφανώς και στο κείμενο δεν λέω ότι ο προτεσταντισμός οδηγεί από μόνος του στο ναζισμό. Από εκεί και πέρα, πράγματι πολύ ενδιαφέροντα όλα αυτά για την εξέλιξη του γερμανικού Θεού.

 
At 11/04/2009 06:49:00 μ.μ., Blogger HollowSky said...

OB,
προφανώς. Στο ρεύμα της εδώ συζήτησης έκανα την παρέμβαση. Όχι αθωωτικά για τον προτεσταντισμό. Αλλά επειδή είναι, νομίζω, πιο υπόγειες οι "θεολογικές" διαδρομές που έφτασαν στο ναζισμό.

 
At 11/05/2009 01:46:00 π.μ., Anonymous Εμετικός said...

Οι συντηρητικότερες, όμως, και πιο θρησκευόμενες, και αυτήν τη στιγμή ακόμα, γερμανικές κοινωνίες είναι οι νότιες, που είναι καθολικές (ιδίως Βαυαρία, Αυστρία). Αμφότερες οι περιοχές υπήρξαν προπύργια του ναζισμού, αλλά μάλλον από υπερβάλλοντα εθνικισμό (σωβινισμό), όχι από βαθειά και πλήρη ιδεολογική ταύτιση με το ναζισμό.
Οι βαθειά συντηρητικοί θρησκευόμενοι Γερμανοί σοκάρονταν από τον λαϊκισμό του Χίτλερ (καταπάτηση θεσμών και παραδοσιακής κοινωνικής ιεραρχίας) αλλά κυρίως από τον αντικληρικαλισμό και ελάχιστα συγκεκαλυμένο αντιχριστιανισμό του ναζισμού (απόρροια του αντιεβραϊσμού του).
Η χήρα φον Στάουφενμπεργκ είχε πει, μετά από δεκαετίες, για τον μακαρίτη σύζυγό της, που ως αριστοκρατικής καταγωγής αξιωματικός του στρατού αποπειράθηκε να δολοφονήσει τον Χίτλερ: "Ήταν πνεύμα αντιλογίας: Οι συντηρητικοί τον θεωρούσαν έξαλλο ναζί, και οι ναζί τον θεωρούσαν μουχλιασμένο συντηρητικό"
Βλέπουμε, τουτέστιν, ένα δίπολο μεταξύ συντηρητισμού και ναζισμού στη Γερμανία του Χίτλερ.

Πέραν αυτών, ο προτεσταντισμός είναι σίγουρα η κοιτίδα του καπιταλισμού, με τα όσα απάνθρωπα χαρακτηριστικά (και) αυτού του συστήματος. Ο προτεσταντισμός, με τη σειρά του, δεν μπορεί να είναι τυχαίος (κανένα ιστορικό φαινόμενο δεν είναι): Η πρωκτική καθήλωση (ψυχαναλυτικώς) που χαρακτηρίζει μαζικά όλους τους Βόρειους γερμανικής/σαξωνικής καταγωγής λαούς (ως μόνη διέξοδός τους από την απόλυτη θηριωδία σε κάποιας μορφής πολιτισμό)χρειάσθηκε την ανάλογη ιδεολογική έκφραση, αυτονόητα και στον χώρο της Θρησκείας.

 
At 11/05/2009 02:28:00 π.μ., Blogger Old Boy said...

Εμετικό αποκάλεσα ένα συγκεκριμένο σχόλιο. Εσύ είσαι τροφή, όχι εμετός :)

 
At 11/05/2009 02:50:00 π.μ., Anonymous Ανώνυμος said...

o nikolas o kavvadias tha ektimousai poli to artho sou kai apo tous ligous pou tha katanoouse ton eystoxo titlo tou...Megali tainia...idiaiteri kritiki

 
At 11/05/2009 02:13:00 μ.μ., Anonymous Ανώνυμος said...

"Ανώνυμε, αν εννοείς ότι την έχει κολλήσει και ο ίδιος, θα συμφωνήσω (υπό την προϋπόθεση βέβαια ότι έχω καταλάβει ποιόν άνθρωπο εννοείς)"


Όχι, Old boy, προφανώς δεν κατάλαβες για ποιόν καθηγητή μιλάω. Πιστεύω δε, ότι αν τον γνώριζες ποτέ, Θα άλλαζαν ο τρόπος που βλέπεις τα πράγματα καθώς και οι επιλογές των ποστ σου:)

 
At 11/09/2009 05:54:00 μ.μ., Blogger Old Boy said...

Oκ, πάσο τότε :)

 
At 11/18/2009 09:40:00 μ.μ., Anonymous gaidara said...

Τι λέει όμως η "Λευκή κορδέλα" του Χάνεκε σε σχέση με "Το κύμα" του Γκάνσελ? Ίσως τελικά δεν είναι μόνο οι δομές της οικογένειας που γεννούν απολυταρχικές/φασιστικές ιδεολογίες... ίσως είναι κάτι βαθύτερο στον άνθρωπο που μπορεί να βγεί, με τις κατάλληλες πάντα προϋποθέσεις, στην επιφάνεια...

Την "Λευκή κορδέλα" θα την δω αύριο πάντως...

 
At 1/23/2010 11:08:00 π.μ., Anonymous Ανώνυμος said...

ΤΗΝ ΤΑΙΝΙΑ ΤΗΝ ΕΙΔΑ ΠΕΡΙΠΟΥ ΕΝΑ ΠΡΙΝ ΚΑΙ ΑΚΟΜΗ, ΣΕ ΑΝΥΠΟΠΤΕΣ ΣΤΙΓΜΕΣ, ΣΤΟΙΧΕΙΩΝΕΙ ΤΗΝ ΣΚΕΨΗ ΜΟΥ.... ΠΛΕΟΝ, ΕΧΟΝΤΑΣ ΔΙΑΒΑΣΕΙ ΑΡΚΕΤΑ ΣΕ ΑΥΤΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ, ΨΑΧΝΩ ΝΑ ΒΡΩ ΜΙΑ ΚΑΛΗ ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΝΑ ΤΗΝ ΞΑΝΑΔΩ.
ΜΗΠΩΣ ΕΧΩ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ? :-)

 

Δημοσίευση σχολίου

<< Home