Η ερώτηση του ενός εκατομμυρίου

Στο «Slumdog Millionaire» ο Τζαμάλ, ένας 18χρονος σερβιτόρος, μεγαλωμένος στις παραγκουπόλεις της Βομβάης, παίζει στο τηλεπαιχνίδι «Ποιος θέλει να γίνει εκατομμυριούχος;». Έχει φτάσει στην τελευταία ερώτηση απαντώντας σε όλες τις προηγούμενες, οι περισσότερες από τις οποίες είναι εξαιρετικά δύσκολες και με βάση το σχεδόν ανύπαρκτο μορφωτικό του επίπεδο θα ήταν αδύνατο να τις ξέρει. Η ταινία ξεκινά με το γνωστό στιλ των τεσσάρων ερωτήσεων του παιχνιδιού θέτοντας το ερώτημα στον θεατή: ο Τζαμάλ κοντεύει να κερδίσει επειδή: α) έκλεψε, β) είναι τυχερός, γ) είναι μεγαλοφυϊα, δ) είναι γραπτό του.
Ας πάρουμε την βοήθεια του 50 - 50, αφού δεν αποκαλύπτουμε κανένα μυστικό του έργου αν πούμε ότι ο Τζαμάλ ούτε απατεώνας είναι ούτε μεγαλοφυία, αλλά ήξερε τις σωστές απαντήσεις επειδή όλες τους σχετίζονταν με καταστάσεις που είχε βιώσει στη ζωή του. Άρα ο Τζαμάλ είτε τυχερός είναι είτε αυτή είναι η μοίρα του. Τελειώνοντας, η ταινία αποφασίζει να δώσει η ίδια την ερώτηση που έβαλε και μας ανακοινώνει ότι ήταν γραπτό του.
Ωστόσο, ας αμφισβητήσουμε την απάντησή της, αφού το μόνο που η ίδια μας έδειξε ήταν τα περιστατικά που συνέβησαν στον Τζαμάλ και τον τρόπο που σχετίζονταν με τις σωστές του απαντήσεις. Γιατί αυτό να το αποκαλέσουμε μοίρα και όχι τύχη, γραπτό και όχι συμπτώσεις;
Η πραγματική ερώτηση του ενός εκατομμυρίου λοιπόν είναι πώς επιλέγουμε να βαφτίσουμε όσα συμβαίνουν στη δική μας ζωή. Ας αποκαλύψουμε κατ’ αποκλειστικότητα ότι όλα στη ζωή μας εξαρτώνται από το συνδυασμό δύο παραγόντων: αφενός από αυτό το ανεξήγητο μπετόν που ονομάζεται «χαρακτήρας» και ορίζει τις βασικές μας ανάγκες, φόβους κι επιθυμίες κι αφετέρου από αυτό το ανεξήγητο μπουτόν που ονομάζεται «τύχη» ή κατ' άλλους «μοίρα» και κάποιος -ποιός;- το πατά κι όλα αλλάζουν. Η μοίρα είναι οι συμπτώσεις μέσα από τα μάτια του στραβού ή το ακριβώς αντίθετο;
Υπάρχει η σχολή του σκληροπυρηνικού ορθού λόγου, η σχολή που στα καπρίτσια της τύχης δεν θα δει παρά συμπτώσεις και τίποτα άλλο πέρα από αυτές, όσο στατιστικά απίθανες κι αν είναι. Απέναντί της υπάρχει η σχολή του σκληροπυρηνικού ανορθολογισμού, η σχολή της μοιρολατρείας, η σχολή που επιλέγει να απαλλαγεί από το δυσβάστακτο βάρος της ατομικής ευθύνης, αφού σιγά μην καθορίζουμε εμείς το μέλλον μας, όλοι έχουμε γραμμένο που το λένε πεπρωμένο και κανένας δεν μπορεί να το αποφυγει.
Υπάρχει όμως και μια τρίτη εναλλακτική: η εναλλακτική που λέει ότι δεν έχει τόσο σημασία το πώς θα βαφτίσουμε αυτά που μας συμβαίνουν, όσο το να μην τους αποστρέφουμε το βλέμμα και την σκέψη. Που λέει δηλαδή ότι σημασία έχει να εξετάζουμε αντί να απωθούμε όλα όσα μας έχουν συμβεί, όλες τις συγκυρίες που σε κάθε σταυροδρόμι της ζωής μας μας έφεραν εδώ αντί να μας πάνε εκεί.
Το ανθρώπινο πνεύμα, η ύπαρξη συνείδησης, παραμένει ένα δώρο - άδωρο, ένα δώρο στα χέρια δειλών, όταν ψάχνουμε για σιγουριά εκεί που δεν υπάρχει: στην ανθρώπινη ζωή. Και υπό μια έννοια η απόλυτη απόρριψη του ενδεχομένου της μοίρας προσφέρει ψυχολογικά την ίδια ασφάλεια με τη μοιρολατρεία. Ας παραιτηθούμε από το αίτημα της ασφάλειας κι ας εγείρουμε το αίτημα της μαγείας. Αφού ήταν τόσο απίθανο να υπάρξουμε (τόσο απίθανο από όλες τις γυναίκες του κόσμου -έστω της χώρας, έστω της πόλης- ο πατέρας σου να γονιμοποιήσει την μητέρα σου), ας μαγευθούμε από τη σειρά των συμβάντων που έπρεπε να συντρέξουν για να υπάρξουμε και στη συνέχεια ας μαγευθούμε από τη σειρά των συμβάντων που συνέτρεξαν στην ως τώρα πορεία της ζωής μας.
Κι ας αποδεχθούμε πως οι δυνατότητες του πνεύματός μας μπορεί να είναι πεπερασμένες ως προς την κατανόηση του φαινομένου της ζωής, αλλά απεριόριστες ως προς την συγκίνηση, την έκπληξη και την άντληση ομορφιάς από το βαθύτατα τυχάρπαστο ή το βαθύτατα γραμμένο της δικής μας ζωής.
Είτε έτσι είτε αλλιώς η ζωή μας είναι μια ιστορία. Και όποιος νομίζει ότι η δική του ιστορία είναι βαρετή, πρέπει να καταλάβει ότι είναι το βλέμμα του πάνω στην ιστορία που είναι βαριεστημένο, τεμπέλικο, στραβό.

(Κείμενο γραμμένο για το «SMS» της «SportDay»)