Ο καθρέφτης και η κάμερα

Με τις υποθέσεις Τατσόπουλου και Καρυπίδη, ο ΣΥΡΙΖΑ μάς προσέφερε μέσα στους δυο πρώτους μήνες της χρονιάς με τις μίνι εσωτερικές του κρίσεις δυο πολιτικά γεγονότα όπου ο άμεσος ρόλος που διαδραμάτισαν τα σόσιαλ μίντια είναι μάλλον πρωτόγνωρος. Το ίσως πιο ενδιαφέρον είναι πως οι περιπτώσεις αυτές οδήγησαν στο ίδιο αποτέλεσμα εξαιτίας δυο διαφορετικών, έως και αντίθετων μεταξύ τους, διαστάσεων των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

Στην περίπτωση Τατσόπουλου τα σόσιαλ μίντια λειτούργησαν ως κάμερα. Ως μια φωτογραφική κάμερα με την οποία ο χρήστης άρχισε να βγάζει μια σειρά από selfies. Τα φώτα τα έριξε εκουσίως πάνω του· η απόλυτα συνειδητοποιημένη χρήση του μέσου που οδηγεί τελικά στην «κατάχρησή» του και στην μετατροπή του σε εγωκεντρική μαύρη τρύπα που σε καταπίνει. Στην περίπτωση Καρυπίδη όμως τα σόσιαλ μίντια λειτούργησαν ως καθρέφτης και κρυφή κάμερα· η μη συνειδητοποίηση του χαρακτήρα του μέσου, το μέσο ως σπιούνος πτυχών της ιδεολογίας σου (εν προκειμένω βέβαια, κι αφού όταν είχε ανεβάσει αυτά για τη ΝΕΡΙΤ και την «επτάφωτη λυχνία των Εβραίων» δεν είχε ακόμη σχέση με τον ΣΥΡΙΖΑ, τα περί έλλειψης γνώσης του μέσου βαρύνουν περισσότερο τους κομματικούς μηχανισμούς κατά την αρχική ανάδειξη της υποψηφιότητάς του, καθώς αναδείχθηκε πως πλέον άπλυτα και σκελετοί δεν κρύβονται μόνο σε ντουλάπες, αλλά μπορείς να τους έχεις αναρτήσει μόνος σου σε αυτό που δεν θεωρείς ακριβώς δημόσιο, σε αυτό που θεωρείς πιθανώς ημι-ιδιωτικό, και πάντως ξεχασμένο, ως κάτι που είπες κάποτε στο παρελθόν και πάει χάθηκε).

Η εκούσια κάμερα και ο ακούσιος καθρέφτης, το «άκου να δεις τι σκέφτηκα πάλι» του Τατσόπουλου και το «έχω αυτές τις σκέψεις, τις διατύπωσα και δημόσια, αλλά θα ήταν τόσο καλύτερα να μην είχατε πια πρόσβαση σε αυτές και να μπορούσα να τις αποσιωπήσω» του Καρυπίδη. Κι αυτός ο διττός χαρακτήρας ισχύει τελικά για τον κάθε χρήστη των μέσων κοινωνικής δικτύωσης: αυτά που ο ίδιος θέλει να προβάλλει κι αυτά που το μέσο του βγάζει στη φόρα, καθώς σε βάθος χρόνου ό,τι περσόνες κι αν χτίζεις είναι εξαιρετικά δύσκολο να μην αποκαλυφθεί τόσο το πώς στα αλήθεια σκέφτεσαι όσο και το πώς στα αλήθεια φέρεσαι.

Η δική τους χρήση των σόσιαλ μίντια όμως είναι το ένα σκέλος της εξίσωσης. Το άλλο της σκέλος ήταν η χρήση τους από ψηφοφόρους του κόμματος και ευρύτερα από πολίτες που στάθηκαν κριτικά απέναντι στη σχέση του ΣΥΡΙΖΑ με τους συγκεκριμένους ανθρώπους. Το σκέλος που έχει να κάνει με την αντίδραση. Με το κράξιμο, τον έλεγχο και τη λογοδοσία. Εδώ περνάμε από την ατομική διάσταση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στη συλλογική· η διάχυση της πληροφορίας, η επισήμανση της, η αναπαραγωγή της, η αλληλεπίδραση μεταξύ των πολιτών, τα σόσιαλ μίντια ως πλήγμα στη διαδικασία της ανέλεγκτης εκπροσώπησης και της λευκής εντολής (και προφανώς η συγκεκριμένη διάσταση μπορεί να κρύβει στη σκοτεινή της εκδοχή κινδύνους υπέρμετρων αντιδράσεων, αλλά αυτό είναι μια άλλη κουβέντα).

Στα ΜΜΕ ο λόγος του πολιτικού σου εκπροσώπου είναι πάντα προϊόν διαμεσολάβησης. Τα ΜΜΕ συνιστούν από μόνα τους μια ιεραρχική δομή, μια μορφή εκπροσώπησής σου και ταυτόχρονα αποκλεισμού σου: εδώ το βήμα είναι πολύτιμο, εδώ το να φτάσει να μιλάει ο πολιτικός σε αυτό είναι από μόνο του κάτι, εδώ ο λόγος του απονέμεται και αυτός κατ αποτέλεσμα έχει πλήρη επίγνωση του πού βρίσκεται, του δημόσιου κι επισήμου χαρακτήρα του λόγου του που είναι έτσι απόλυτα προσεκτικός. Στα ΜΜΕ είναι εξαιρετικά δύσκολο να μην δώσεις την εικόνα που έχεις σχεδιάσει να δώσεις. Ακόμα και στις πιο κραχτές περιπτώσεις attention whores όπως ο Πάγκαλος και ο Άδωνις, ο κάθε Πάγκαλος έχει πάντα επίγνωση ότι μιλάει δημόσια. Δεν υπάρχει τίποτα το ντεμί, το παραπλανητικό ή το χαλαρό ως προς την πλατφόρμα ανάδειξης του λόγου του. Όταν όμως ο λογαριασμός σου στο μέσο κοινωνικής δικτύωσης σου «ανήκει» και όταν ανά πάσα ώρα μπορείς να πάρεις το λόγο, ο λόγος σου παύει πια να βρίσκεται εντός του ασφαλούς και προστατευόμενου περιβάλλοντος όπου επαγγελματίες ερωτώντες συνομιλούν με επαγγελματίες απαντώντες κι όπου ο θεατής, ακροατής ή αναγνώστης βρίσκεται σε θέση που δεν του αναλογεί λόγος ή έλεγχος, παρά μόνο η ανά τετραετία ερασιτεχνική του ψήφος.

Στα σόσιαλ μίντια μια νέου τύπου παράσταση ανεβαίνει: με λιγότερο προστατευμένους τους επί σκηνής πρωταγωνιστές – εκπροσώπους σου, με αυξημένο λόγο στους εκπροσωπούμενους θεατές. 

(Κείμενο γραμμένο για το Unfollow)