Το εκφυλιστικό έλεος της μνήμης

 

Ο συγγραφέας, ο μουσικός, ο κινηματογραφιστής, όλοι φτιάχνουν κάτι που υποτίθεται πως θα μπορούσε να μείνει. Ο σκηνοθέτης του θεάτρου πώς αντέχει να κάνει τέχνη τόσο θνησιγενή, τόσο έξω από την ματαιοδοξία της ανά πάσα στιγμή προσφυγής σε αυτήν, τόσο φτιαγμένη για να μη μείνει οπουδήποτε αλλού παρά μόνο στις μνήμες των θεατών; Ο σκηνοθέτης του θεάτρου ίσως πεθαίνει πολλές φορές πριν την τελευταία, ίσως πεθαίνει με την τελευταία παράσταση κάθε έργου που ανεβάζει.

Πεθαίνει ο συγγραφέας αλλά μπορείς πάντα να διαβάσεις τα βιβλία του. Πεθαίνει ο μουσικός αλλά μπορείς πάντα να ακούσεις τα τραγούδια του. Πεθαίνει ο κινηματογραφιστής αλλά μπορείς πάντα να δεις τις ταινίες του. Είναι εξαιρετικά σχετικό λοιπόν το ότι έχουν πεθάνει. Αντίθετα πότε πρωτοπέθανε ο Λευτέρης Βογιατζής; Πόσο σκανδαλώδης είναι ο θάνατος των θεατρικών παραστάσεων; Τα βιβλία, τα τραγούδια και τις ταινίες που αγαπάς μπορείς να τα επισκέπτεσαι όσο συχνά θέλεις. Οι παραστάσεις που αγάπησες μένουν στο έλεος της μνήμης, το οποίο είναι ανελέητα εκφυλιστικό: ναι, μπορεί ίσως να μένει μια γενική αίσθηση, ένα τελικό αποτύπωμα, ωστόσο η τέχνη δεν είναι ούτε αίσθηση ούτε αποτύπωμα, είναι πράγμα υποτίθεται σύνθετο, είναι κατασκεύασμα υποτίθεται ολοκληρωμένο· όλο αυτό λοιπόν συντρίμμια. 

Σε κάθε παράσταση που βλέπεις δεν πεθαίνει μόνο η ίδια και ο σκηνοθέτης της, πεθαίνεις κι εσύ ως θεατής της: η παράσταση θα αποκαλυφθεί μπροστά στα μάτια σου για μια και μόνη φορά και μετά το τέλος της παύει να αναπνέει, παύει να είναι αυτή κι εσύ, είσαι πλέον εσύ και η ανάμνησή της, εσύ και η σταδιακή λησμονητική αποσάρθρωσή της. 

Ιδωμένο αντίστροφα, αν κάθε θεατρική παράσταση παίζεται μπροστά σε θεατές που έχουν διάρκεια ζωής όσο και η ίδια, αν κάθε θεατρική παράσταση παίζεται μπροστά σε μέλλοντες νεκρούς, τότε κάθε άνθρωπος του θεάτρου μπορεί να προσπαθήσει να αντιπαρέλθει την αντιφατική ματαιότητα ενός έργου τέχνης προορισμένου να ξεχαστεί, με ένα περίσσευμα καλλιτεχνικής απόγνωσης, με μια επίγνωση δηλαδή πως εδώ, απόψε, σε αυτό εδώ το θέατρο, θα πεθάνουμε σε μια δυο ώρες όλοι μαζί -παράσταση, συντελεστές και θεατές-, οπότε ας τις ζήσουμε αυτές τις μια δυο ώρες όσο πιο τεντωμένα γίνεται, όσο πιο ακραία γίνεται, αφού, είτε μας αρέσει είτε όχι, συμβαίνει μεταξύ ημών πάνω στη σκηνή και υμών κάτω από τη σκηνή κάτι αληθινά ανεπανάληπτο.