Φλάουερθ

Παρατήρησες μήπως ποτέ τη χαώδη απόσταση που υπάρχει στα βίντεο του you tube, ανάμεσα στην αισθητική των τραγουδιών και το κιτς των εικόνων με τα οποία τα συνοδεύουν οι χρήστες που τα ανεβάζουν; Λοιπόν, το έψαξα το θέμα και καταλήγω πως ο αλγόριθμος είναι «Κυριολεξία & Ωραιότης»: στους μεν στίχους οι χρήστες επιλέγουν την απαρέγκλιτη αντιστοίχηση λέξης και εικόνας (αηδόνια λέει ο στίχος - αηδόνια θα δεις, λύρες λέει ο στίχος - λύρες θα δεις, φιλιά λέει ο στίχος - φιλιά θα δεις), στη δε μουσική εικόνες γενικά παραδεκτού κάλλους (ολάνθιστα λιβάδια, μαγευτικές ακτές, έναστροι ουρανοί κ.ο.κ).

Ειρωνεύομαι λοιπόν τους άγνωστους γιουτουμπίστες που ανεβάζουν τραγούδια; Και ναι και όχι. Και τους ειρωνεύομαι και τους αγαπώ και με κάνουν να αναρωτιέμαι. Αν ενδιαφέρεσαι για το σκέλος «ειρωνεύομαι» ξαναανέβα στην πρώτη παράγραφο, αν ενδιαφέρεσαι για το σκέλος «αναρωτιέμαι» κατέβα στην τέταρτη, αν ενδιαφέρεσαι για το σκέλος «αγαπώ» κατέβα στην τρίτη, γιατί σε αυτήν ακολουθεί παρέκβαση περί της γενικότερης φύσης του «αγαπώ»: σκέφτομαι ότι, πού θα πάει, οι μελετητές κι οι λόγιοι θα φτάσουν κάποτε στο συμπέρασμα πως τίποτα δεν έχει κάνει μεγαλύτερο κακό στο ρήμα από το βάρος με το οποίο το έχουμε φορτώσει (το «αγαπώ» πρέπει να είναι πάντοτε βαρύ και στιβαρό, να εκφέρεται απόλυτα σίγουρο για τον εαυτό του και απαλλαγμένο από αμφιβολίες, ο κόσμος να αρχίζει και να τελειώνει μαζί του). Σε όλα τα πράγματα το βάρος και η σοβαρότητα φέρνουν συνήθως μαζί τους και την ενοχή σαν βδέλλα. Έτσι το «αγαπώ» καταντά ενοχικό (να το πεις ή όχι, το εννοείς ή όχι, πόσο το εννοείς, πώς ακριβώς το εννοείς, τι σημαίνει πρακτικά αυτό για να μην είναι μια εύκολη φράση του αέρα κλπ κλπ). Αντίθετα ένα λιγότερο βαρυσήμαντο «αγαπώ» είναι κι ένα «αγαπώ» περισσότερο αυθόρμητο: παρά τα φαινόμενα, αποτελεί όχι μια περισσότερο επιπόλαια, αλλά μάλλον μια περισσότερο ειλικρινή έκφραση αγάπης.

Πέρας γενικού, επιστροφή στο ειδικό: γιατί αγαπώ τους γιουτουμπίστες που ταυτόχρονα ειρωνεύομαι; Επειδή φαντάζομαι το μεράκι τους, τον κόπο τους, την καύλα της προσπάθειάς τους και την βαθιά τους ικανοποίηση όταν το βίντεο που έφτιαξαν είναι έτοιμο. Αγαπώ το πάθος τους για την ομορφιά και την διάθεσή τους να παντρέψουν τραγούδια που τους συγκινούν με εικόνες που τους συγκινούν. Τους φαντάζομαι να τα βλέπουν συνεχώς στον υπολογιστή τους συγκινούμενοι με τη διπλή συγκίνηση: εκείνη που ένιωθαν ούτως ή άλλως με το τραγούδι και εκείνη που νιώθουν τώρα μετά τη δική τους παρέμβαση πάνω του, μετά τη δική τους δημιουργία πάνω στη δημιουργία, μετά την προσθήκη της δικής τους ομορφιάς πάνω στην προϋπάρχουσα.

Εκείνο για το οποίο με κάνουν να αναρωτιέμαι είναι τα όρια της αισθητικής. Πώς γίνεται άνθρωποι που ανεβάζουν «τα σωστά» τραγούδια (κι ας μην μπούμε στην κουβέντα για την υποκειμενικότητα της αισθητικής, ας την προσπεράσουμε ως αυτονόητη), πώς γίνεται άνθρωποι που οι επιλογές τους δείχνουν πως ως λήπτες έχουν αισθητική, όταν μετατρέπονται σε πομποί, αυτή πηγαίνει έναν κιτς περίπατο; Θα μου πεις ότι είναι σαν να πας να τραγουδήσεις ένα «σωστό» τραγούδι: ακόμη και να έχεις εισπράξει ως τα βάθη της την ευαισθησία του τραγουδιού, ακόμη και αν τη νιώθεις όσο άλλος κανείς, αν είσαι παράφωνος παράφωνο θα είναι και αυτό που ακουστεί από το στόμα σου. Ναι, αλλά εκεί το καταλαβαίνεις και ο ίδιος, έτσι δεν είναι;

Είδα πριν λίγες εβδομάδες στην Ταινιοθήκη ένα ντοκιμαντέρ του Ζίζεκ για το σινεμά. Σε μια σκηνή βρίσκεται σε ένα κήπο και αρχίζει -στο ξεκάρφωτο σε σχέση με το θέμα του ντοκιμαντέρ- να λέει: «Φλάουερθ! Άι χέιτ φλάουερθ». Μισεί τα λουλούδια επειδή μαζεύουν έντομα και δεν θυμάμαι για ποιόν άλλο λόγο. Μάλλον δεν έχει τόσο σημασία ο ειδικός λόγος όσο η ανάγκη διατύπωσης της παραδοξολογίας, πάντως απορεί πώς είναι δυνατόν να μην τα μισεί όλος ο κόσμος. Αν το δει κανείς αντίστροφα, ενδεχομένως ο χρήστης του you tube είναι ένας ορθοδοξολόγος της ομορφιάς, που θεωρεί δεδομένο πως μια εικόνα γενικά παραδεκτού κάλλους (όπως ένας κήπος με λουλούδια) εκπέμπει ομορφιά σε οποιοδήποτε αισθητικό περιβάλλον και αν ενσωματωθεί, προσθέτει ομορφιά όπου και αν την κολλήσεις. Θυμάμαι μια σκηνή με τον Τζόι στα «Φιλαράκια», όπου δοκιμάζει ένα παρασκεύασμα της Ρέιτσελ, που όλοι οι άλλοι φτύνουν, αλλά εκείνου του αρέσει, γιατί τι έχει που να μην του αρέσει: η κρέμα είναι νόστιμη, η μαρμελάδα είναι νόστιμη, το κρέας είναι νόστιμο. Ίσως κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και με το κιτς: καλή κι η μαρμελάδα, καλό και το κρέας, αλλά η ανάμιξή τους το πιθανότερο είναι πως θα έχει γεύση ποδιών.