Aλλάζοντας τον κόσμο απ' το δωμάτιό σου

Αριθμώντας περίπου 500.000.000 μέλη αυτή τη στιγμή, το Facebook μπορεί να περηφανεύεται ότι ένας στους δέκα τέσσερις ανθρώπους πάνω στη γη είναι μέλος του. Aν ήταν χώρα θα ήταν τρίτη σε πληθυσμό. Κι όμως δεν έχουν περάσει ούτε 7 χρόνια από τότε που ξεκίνησε. Ο Μάρκ Ζάκερμπεργκ που το έφτιαξε σήμερα είναι μόλις 26 χρονών. Το «Social Network» δείχνει πώς τα ξεκίνησε όλα στα 19 του. Ο ίδιος λέει πως κακώς εντοπίζουν το κίνητρο του στην απόρριψη από μια κοπέλα και στον αποκλεισμό από τις ελίτ αδελφότητες του Χάρβαρντ όπου φοιτούσε και πώς το Χόλιγουντ δεν μπορεί να χωνέψει ότι κίνητρο της δημιουργίας μπορεί να είναι απλά και μόνο η δημιουργία. Πράγματι η ταινία μάς παραδίδει μια εικόνα του ελάχιστα κολακευτική. Είτε τον αδικεί όμως είτε όχι, είναι πια αργά. Σε μια χαρακτηριστική ατάκα της ταινίας, λέει κατά συμφοιτητών του που του έχουν κάνει αγωγή ισχυριζόμενοι πως τους έκλεψε την ιδέα: «Αν είχατε εφεύρει το Facebook, τότε θα είχατε εφεύρει το Facebook». Αντίστοιχα λοιπόν θα μπορούσε ίσως να πει κανείς στον αληθινό Ζάκερμπεργκ, πως αν ήταν ο κινηματογραφικός Ζάκερμπεργκ, τότε θα ήταν ο κινηματογραφικός Ζάκερμπεργκ. Αλλά δεν είναι. Αφού λοιπόν ο κινηματογραφικός Ζάκερμπεργκ είναι γέννημα του σεναρίου του Άαρον Σόρκιν, δεν μπορούμε με σιγουριά να γνωρίζουμε πόσο κοντά είναι στον αληθινό, μπορούμε όμως με πολύ μεγαλύτερη ευκολία να εντοπίσουμε πόσο κοντά είναι στον πιο εμβληματικό κινηματογραφικό ήρωα που είχε δημιουργήσει ως τώρα ο Σόρκιν: τον συνταγματάρχη Tζέσεπ που υποδύεται ο Τζακ Νίκολσον στο «Α Few Good Men».

Και οι δύο τους σε ένορκες διαδικασίες απαντούν προκλητικά και ξιπασμένα στις ερωτήσεις των δικηγόρων: «Έχω την πλήρη προσοχή σας;» «Όχι». «Νομίζετε πως την δικαιούμαι;» « Έχετε τμήμα της προσοχής μου, το μικρότερο δυνατό. Η υπόλοιπη είναι στραμμένη στα γραφεία μας στο Facebook όπου εγώ και οι συνεργάτες μου κάνουμε πράγματα που κανείς σε αυτήν την αίθουσα, συμπεριλαμβανομένων ειδικά των πελατών σας δεν έχει την πνευματική ή τη δημιουργική ικανότητα να κάνει. Απάντησα ικανοποιητικά στην συγκαταβατική σας ερώτηση;».

Σκηνή που φέρνει στο νου την κλασική πλέον σκηνή από την κατάθεση του Νίκολσον, όταν ο Τομ Κρουζ του λέει πως δικαιούται να μάθει την αλήθεια.«Δεν μπορείς να αντέξεις την αλήθεια. Δεν έχω ούτε το χρόνο ούτε τη διάθεση να συζητήσω τα μέσα με τα οποία σου παρέχω την κουβέρτα της ελευθερίας κάτω από την οποία κοιμάσαι και ξυπνάς. Πες μου ευχαριστώ ή φύλαξε και εσύ σκοπιά, πάντως δεκάρα δεν δίνω για το τι δικαιούσαι να ρωτάς».

Η αλαζονεία του παλιού κόσμου και η αλαζονεία του νέου. Ο παλιός ο κόσμος, με τους παλιούς του κώδικες, κώδικες συμπεριφοράς, πειθαρχίας, ιεραρχίας και ο καινούριος κόσμος που χτίζεται νυχθημερόν από εφήβους και μετεφήβους που γράφουν κώδικες στους υπολογιστές τους χτίζοντας σάιτ και πλατφόρμες. Κώδικες πεπαλαιωμένοι από την μία πλευρά και κώδικες του σήμερα και του αύριο από την άλλη. Ο ένας αλαζόνας φυλάει τα σύνορα, ο άλλος καταργεί τα σύνορα. «Στη Βοσνία δεν έχουν δρόμους, έχουν Facebook». Η αλαζονεία των δύο πηγάζει από την πεποίθησή τους ότι εκείνοι διαμορφώνουν τον κόσμο των κοινών θνητών.

Το «Social Network» ξεκινά με μια σκηνή διαλόγου σε μπαρ. Οι λέξεις πέφτουν σαν ριπές πολυβόλου, με το ρυθμό δηλαδή που έπεφταν για χρόνια στις διαβουλεύσεις των αξιωματούχων του Λευκού Οίκου στο τηλεοπτικό «West Wing» του Σόρκιν . Όλα αυτά σημαίνουν ότι η ταινία είναι περισσότερο του Σόρκιν και λιγότερο του Φίντσερ; Και ναι και όχι. Το σίγουρο είναι πως πρόκειται για έναν ευτυχή γάμο, αφού ο τελειομανής Φίντσερ αναδεικνύει το σενάριο περισσότερο από ό,τι οποιοσδήποτε άλλος σκηνοθέτης έρχεται στο νου. Θα παραδώσει ένα καθηλωτικό δίωρο πολύ κοντά στο πνεύμα και τον τρόπο του «Zodiac». Λες και έχει ένα εσωτερικό ρολόι που του ορίζει με ακρίβεια χιλιοστού του δευτερολέπτου πόσο πρέπει να κρατάει το κάθε πλάνο, επιτρέποντάς του να βρίσκει ένα τρόπο να σε παρασύρει εντελώς μέσα στον ρυθμό των ταινιών του. Ο αρχικός διάλογος τελειώνει, η κοπέλα του τον έχει φτύσει και ο Ζάκερμπεργκ αρχίζει να τρέχει μαζί με τους τίτλους της αρχής από το μπαρ προς το κοιτώνα του.

Πληγωμένος και μεθυσμένος δημιουργεί εν ριπή οφθαλμού το Facemash. Μέσα σε δύο ώρες δέχεται 22.000 χτυπήματα και κρασάρει το σύστημα του Χάρβαρντ. Ο Φίντσερ σκηνοθετεί την παραζάλη αυτή υποδειγματικά. Το Facemash θα οδηγήσει τον Ζάκερμπεργκ τις επόμενες εβδομάδες στην ιδέα και τη δημιουργία του Facebook. «Iʼ m gonna start a revolution from my bed» που θα έλεγαν και οι Oasis. Eπαναστάσεις από τον κοιτώνα, το ίντερνετ ως το τελευταίο παρθένο έδαφος και είναι καθοριστικής σημασίας ποιός θα βάλει πρώτος τη σημαία του, ποιός θα κατοχυρώσει πρώτος το χώρο του, όπως ακριβώς σην άγρια δύση. Μόνο που εδώ το αρχικό έδαφος μπορεί να πολλαπλασιάζεται και να επεκτείνεται με φρενήρεις ρυθμούς. Αρκεί βέβαια και να ξέρεις πώς θα το αξιοποιήσεις. Και οι σκαπανείς αυτού του εδάφους πιτσιρικάδες που έχουν τη γνώση και το όραμα. Και αν με το Napster έχασαν κερδίζοντας, με το Facebook ήρθε η ώρα μόνο να κερδίσουν.

Καλά και τα υπόλοιπα στοιχεία της ταινίας, καλές και οι προδομένες φιλίες, καλή κι η τελική σκηνή (που είτε συμφωνεί είτε διαφωνεί κανείς με το συμβολισμό της για τη γενικότερη λειτουργία των εργαλείων κοινωνικής δικτύωσης, είναι πάντως μια σκηνή που κλείνει εξαιρετικά τη κινηματογραφική ιστορία που αφηγούνταν), αλλά το «Social Network» είναι πρώτα απʼ όλα μια ταινία που αποτυπώνει τον πυρετό της εποχής, μιας εποχής που θα την κοιτάζουν από το μέλλον και θα σκέφτονται ότι στο ξεκίνημα του 21ου αιώνα τα διαδικτυακά εδάφη ήταν ακόμη παρθένα, ο ορίζοντας αχανής, τα σύνορα εκτός τοπίου και κάποιοι τινέιτζερς τα εξερευνούσαν και τα κατακτούσαν.

(Kείμενο γραμμένο για το ελculture)