Η Ιστορία τη στιγμή που συμβαίνει

Την περασμένη Δευτέρα συμπληρώθηκαν είκοσι χρόνια από την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, αύριο συμπληρώνονται τριάντα έξι από την εξέγερση του Πολυτεχνείου. Αλλά μικρή σημασία έχει ότι η επέτειος του Πολυτεχνείου δεν είναι στρογγυλή, καθώς κάθε χρόνο φροντίζουμε να την γιορτάζουμε με την ίδια ένταση. Γεγονός που θα ήταν θετικό, εάν το «μολότωφ εναντίον δακρυγόνων» δεν ήταν εξίσου και περισσότερο μαυσωλειακού πνεύματος πράγμα, μια αυτοτελής επέτειος μέσα στην επέτειο, που διατηρεί όλα τα εγγενή μειονεκτήματα των επετείων, χωρίς να προσφέρει τουλάχιστον τους υψηλούς συμβολισμούς τους. Αρκετά όμως με τις επετείους, ας μιλήσουμε λίγο για αυτό στο οποίο χρωστούν την ύπαρξή τους: την Ιστορία, τη στιγμή που συνέβη.
Τι συμβαίνει με την Ιστορία τη στιγμή που συμβαίνει; Υπό μία έννοια η Ιστορία δεν σταματά ποτέ να συμβαίνει, συμβαίνει κάθε στιγμή, έστω και αν κινείται με ανεπαίσθητα βήματα και μέσω υπόγειων διεργασιών. Κι όπως η Ρώμη δεν χτίστηκε σε μια μέρα, έτσι ούτε το Τείχος ούτε η πύλη του Πολυτεχνείου δεν έπεσαν σε μια νύχτα. Για να φτάσουν να πέσουν τη νύχτα που έπεσαν (μεταφορικά το μεν, κυριολεκτικά η δε), έπρεπε να προηγηθούν χρόνια κατά τα οποία η Ιστορία συνέβαινε, ακόμη κι αν δεν ήταν πάντα τόσο φανερό ότι συμβαίνει.
Όπως ακριβώς δεν είναι τόσο φανερό ότι η Ιστορία συμβαίνει και τώρα και ότι είσαι αναπόσπαστο τμήμα της. Ότι είσαι τμήμα της ακόμα και αδρανώντας, ακόμα και μην κάνοντας τίποτα διαφορετικό από ό,τι οι υπόλοιποι. Έστω και έτσι κινείς την Ιστορία προς έναν δρόμο και όχι προς κάποιον άλλο, προς έναν δρόμο που θα οδηγήσει μετά από άγνωστο πόσο καιρό στο να πέσει το Τείχος που υπάρχει μπροστά του. Και το οποίο τώρα είτε είναι αόρατο είτε αχνοφαίνεται.
Όλοι οι δρόμοι πάνω στους οποίους σε βάζουν να πορεύεσαι, προσπαθούν να σε πείσουν πως είναι οι τελικοί δρόμοι, πως έχουν εξηγήσει τον κόσμο με τον καλύτερο δυνατό τρόπο και πως είναι αυτονόητο ότι πρέπει να τους ακολουθήσεις. Ένας ογδοντάχρονος ανατολικογερμανός έχει προλάβει να διδαχθεί ότι ο μόνος φυσικός δρόμος ήταν αυτός του ναζισμού, μετά αυτός του υπαρκτού σοσιαλισμού, μετά αυτός του καπιταλισμού. Έτσι θα βλέπεις τον κόσμο. Όχι, κακώς τον έβλεπες ως τώρα, έτσι πρέπει να τον βλέπεις. Κι αν οι άνθρωποι έχουν ένα γνώρισμα είναι ότι προσαρμόζονται. Και αν κάτι δεν τους πάει, αρχίζουν σιγά σιγά και αντιδρούν.
Ωστόσο, εκτός από τις πολιτικές ιδεολογίες, υπάρχουν στους λαούς και βαθύτερα χαρακτηριστικά που μπορούν να διατρέξουν όλα τα πολιτικά συστήματα. Έβλεπα στην τηλεόραση ένα ντοκιμαντέρ για το Τείχος: Ένας αξιωματούχος της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας λέει ότι ήταν μάλλον αναπόφευκτη η κατάρρευση του καθεστώτος, αλλά εκείνο που τον λυπεί είναι ότι το Τείχος έπεσε όπως έπεσε εξαιτίας μιας σειράς συγκυριών και παρανοήσεων, ενώ τα πράγματα θα έπρεπε να είχαν γίνει «επαγγελματικά». Ένας αξιωματικός που ήταν στο φυλάκιο και όταν το βράδυ της 9ης Οκτωβρίου 1989 συνέρρευσαν απροσδόκητα τα πλήθη αποφάσισε να ανοίξει τα σύνορα αντί να ανοίξει πυρ, λέει ότι τελικά θεωρεί πως απέτυχε στην αποστολή του. Είχε δώσει όρκο και μην κατορθώνοντας να φυλάξει τα σύνορα δεν τον τήρησε. Και στο μυαλό μου έρχεται η σκηνή από τα «Σφραγισμένα Χείλη», όπου η δεσμοφύλακας των SS, Κέιτ Γουίνσλετ, δικάζεται ως εγκληματίας πολέμου. Μετέφερε κρατούμενες από ένα στρατόπεδο σε ένα άλλο και ένα βράδυ τις φυλούσε σε μια αποθήκη. Η αποθήκη έπιασε φωτιά, αλλά δεν τους άνοιξε. Και ο δικαστής τη ρωτά γιατί. Κι εκείνη απαντά «Μα δεν μπορούσα να τις αφήσω να το σκάσουν. Αυτή ήταν η δουλειά μου. Ήμουν υπεύθυνη για αυτές τις γυναίκες». Επαγγελματισμός κι αίσθηση του καθήκοντος.
Σε καθέ περίπτωση, όποιο δρόμο και αν παίρνει η μεγάλη Ιστορία, υπάρχει πάντα χώρος και για τις μικρές. Αντιγράφω από ένα εξαιρετικό άρθρο του Τάσου Τέλλογλου: «Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι στην ΛΔΓ υπήρχε εκτός από το καθεστώς και χώρος για ιδιωτική ευτυχία, όπως λέει η σημερινή καγκελλάριος Αγγέλα Μέρκελ. Δεν είναι δυνατόν όσο και να αλληλοεξαρτώνται, να ταυτίζεται η ζωή στη ΛΔ της Γερμανίας με το καθεστώς της ΛΔ της Γερμανίας. Λέει η Μέρκελ: "Γιορτάζαμε τα Χριστούγεννα, το Πάσχα, την πεντηκοστή και είχαμε τσακωμούς, θυμό και αντιπαραθέσεις στις οικογένειές μας και χαρά και απόλαυση…"».

(Κείμενο γραμμένο για το «SMS» της «SportDay»)