Η φθορά που μακιγιάρεται

Οι αντικαταστάτες είναι ρομπότ που συνδέονται με τον εγκέφαλό μας και ζουν στη θέση μας, ενώ εμείς είμαστε ξαπλωμένοι και καλωδιωμένοι σπίτι. Για την ακρίβεια ζούμε ρεφενέ: το μυαλό το βάζουμε εμείς, το σώμα αυτά. Και το καλό με αυτά τα σώματα είναι πως και να πάθουν τίποτα δεν παθαίνουμε τίποτα εμείς, δεν πονάμε, δεν κουραζόμαστε κλπ. Το άλλο καλό είναι η εμφάνισή τους. Μπορούμε να τα παραγγείλουμε έτσι ώστε να είναι οι ιδεατές εκδοχές του εαυτού μας: πολύ νεότερα και δίχως τις εξωτερικές μας ατέλειες.
Αλλά γιατί να τα εξηγούμε από εδώ, όταν μπαίνοντας στην επίσημη ιστοσελίδα της ταινίας μπορείς να δημιουργήσεις τον δικό σου αντικαταστάτη (δοκίμασέ το, είναι ενδιαφέρον). Η κατασκευάστρια εταιρία «VSI» («Virtual Self Industry» - Bιομηχανία Εικονικών Εαυτών) διαφημίζει το προϊόν της πειστικά: «Είμαστε από την κατασκευή μας εύθραστοι και ελαττωματικοί. Επιλέξτε πρόσωπο και κορμί σύμφωνα με τις επιθυμίες σας, ώστε να πληρείτε τα κοινωνικά στάνταρ και να προστατεύετε τον εαυτό σας από το περιβάλλον». Η βασική ιδέα της ταινίας είναι λοιπόν πολύ ερεθιστική (παρόλες τις ενστάσεις που εγείρονται για τον δυϊσμό σώματος - εγκεφάλου ή και εξαιτίας τους), καθώς συνδέει την ολοένα και πιο επίκαιρη προβληματική των άβαταρς και των εικονικών εαυτών με την προβληματική των πλαστικών εγχειρήσεων. Ωστόσο πρόκειται για μια ιδέα που δεν κατέληξε σε μια σπουδαία ταινία επιστημονικής φαντασίας. Για δύο λόγους.

Ο πρώτος είναι κι ο περισσότερο προφανής: ο πήχης εξαρχής δεν τοποθετήθηκε τόσο ψηλά, αφού χαμήλωσε για να δοθεί έμφαση στο αστυνομικό μυστήριο και τη δράση. Αλλά ακόμη κι αυτός ο χαμηλότερος πήχης κουνιέται, αφού το σενάριο καταφεύγει σε ευκολίες κι αντιγραφές, οι χαρακτήρες είναι πέρα για πέρα χάρτινοι κι από τον σκηνοθέτη απουσιάζει εμφανώς ένα συνολικό όραμα που να δίνει ξεχωριστή ταυτότητα στο έργο. Η έλλειψη φαντασίας στην ανάπτυξη της παραγωγής, καθρεφτίζεται ανάγλυφα στο ότι ιδρυτής της «VSI» και πρόσωπο κλειδί στην ταινία είναι ο Τζέιμς Κρόμγουελ, ο οποίος είχε τα φόντα για τη δουλειά, αφού διετέλεσε επίσης ιδρυτής της «US Robotics» και πρόσωπο κλειδί στο «Ι, Robot», γεγονός που τον καθιστά ήδη αδιαφιλονίκητο φαβορί για την επόμενη θέση ιδρυτή ρομποτικής εταιρίας που θα προκηρυχθεί σε φιλμ. Επίσης, ο άνθρωπος με το τόσο πρωτότυπο όνομα «Προφήτης», που οδηγεί το γένος των ανθρώπων σε αντίσταση κατά των αντικαταστατών, είναι ο Βιγκ Ρέιμς, σε μια ερμηνεία παρωδία, με μια εμφάνιση παρωδία, αφού είναι φτυστός η Γούπι Γκόλντμπεργκ με μουστάκι και γενειάδα. Την ερμηνεία του και την κουπ του συναγωνίζονται επάξια (χωρίς να τις κερδίζουν πάντως) αυτές του αντικαταστάτη του Μπρους Γουίλις, που περιφέρεται από σκηνή σε σκηνή με ξανθιά φράντζα και κατάχαζο νυσταλέο βλέμμα.

Κι έτσι, ενώ όλοι οι αντικαταστάτες είναι υπερκούλ εκδοχές των κανονικών ανθρώπων, ο Μπρους είχε προφανώς πάθει αισθητικό κλακάζ όταν επέλεγε εμφάνιση, με αποτέλεσμα ο κανονικός εαυτός του (που αποφασίζει να πάρει τα πράγματα στα χέρια του, μόλις ο αντικαταστάτης του καταστρέφεται) να καθαρίζει με την γνωστή εμβληματική φαλάκρα, μια φαλάκρα που δείχνει ότι στον άνδρα (ο οποίος στο θέμα της τριβής των δυο φυλών με το χρόνο παίζει με σημαδεμένη υπέρ του τράπουλα) ακόμη και ένα κατεξοχήν σύμβολο φθοράς μπορεί να μετατραπεί σε προσόν.

Κι εδώ ερχόμαστε στον δεύτερο και λιγότερο προφανή λόγο για τον οποίο η ταινία δεν έπεισε. Πώς να έδειχνε έναν πραγματικά φθαρμένο Μπρους Γουίλις; Πώς να ξεφύγει το Χόλιγουντ από τη λάμψη των σταρ του; Πώς να δείξει αληθινή φθορά όταν κατεξοχήν την αρνείται, την απωθεί, όταν είναι εκτός του κόσμου του; Να λοιπόν γιατί την αντικαταστάτρια της γυναίκας του Μπρους, την υποδύεται η απαστράπτουσα τριαντάχρονη Ροζαμούντ Πάικ. Να γιατί όταν βλέπουμε την κανονική γυναίκα του βλέπουμε την Πάικ μακιγιαρισμένη ως παρατημένη πενηντάχρονη. Ποιά αληθινή πενηντάχρονη σταρ θα δεχόταν να δείχνει φθαρμένη; Ο κόσμος θα μπερδευόταν. Μήπως αυτή είναι η αληθινή της αμακιγιάριστη εικόνα; Στο έργο επιστημονικής φαντασίας που παρακολουθούμε μια πενηντάχρονη επιλέγει να αντικατασταθεί από μια τριαντάχρονη εκδοχή της, αλλά στην μη επιστημονικής φαντασίας πραγματικότητα του Χόλιγουντ το πρόβλημα δεν ήταν να βρεθεί η πενηντάχρονη που θα μοιάζει για τριάντα, αλλά εκείνη που θα μοιάζει για πενήντα.

Η μακιγιαρισμένη φθορά της Πάικ λειτουργεί καθησυχαστικά. Η φθορά εξορίζεται ξανά. Κανείς δεν μαραίνεται στα αλήθεια.

(Κείμενο γραμμένο για το ελculture)