Eιρωνεύεσαι τώρα;

Σύμφωνα με το λεξικό ειρωνεία είναι "η χρήση του λόγου κατά τέτοιον τρόπο, ώστε το αποδιδόμενο νόημα να αντιτίθεται στο κυριολεκτικό". Λες "άσπρο" εννοείς "μαύρο", λες "χαίρομαι" εννοείς "λυπάμαι". Αν το καλοσκεφτούμε, αυτό από μόνο του καταργεί κάθε βεβαιότητα. Πώς μπορούμε να είμαστε σίγουροι αν ο άλλος εννοεί όσα λέει ή όσα γράφει; Η απάντηση μάλλον είναι ότι δεν μπορούμε. Η ειρωνεία γίνεται αντιληπτή: α) όταν γνωρίζεις αυτόν που εκφέρει το λόγο, γνωρίζεις δηλαδή εκ των προτέρων τις απόψεις του σχετικά με ένα θέμα ή β) όταν ο ίδιος ο λόγος περιέχει ενδείξεις ότι δεν θα μπορούσε ποτέ να εννοεί όσα λέει, όταν χρησιμοποιούνται λέξεις κι εκφράσεις τόσο υπερβολικές, που το πιθανότερο συμπέρασμα είναι ότι ο ομιλητής ή ο γραφιάς δεν υποστηρίζει στ' αλήθεια όσα λέει ή γράφει, αλλά αντίθετα προσπαθεί να τα υπονομεύσει δια της ειρωνείας. Όταν λοιπόν δεν συντρέχει η πρώτη περίπτωση, όταν δεν γνωρίζουμε τις απόψεις του άλλου για το συγκεκριμένο ζήτημα, όλα είναι πλέον θέμα ερμηνείας. Αν θα καταφέρουμε δηλαδή να ανιχνεύσουμε τις ενδείξεις αυτές που θα καταδεικνύουν ότι βρισκόμαστε ενώπιον ενός είρωνος. Καμία ερμηνεία όμως δεν μπορεί ποτέ να είναι ανεξάρτητη της θέσης και της οπτικής γωνίας του ερμηνευτή. Έστω ότι εγώ προσπαθώ να ειρωνευθώ μια νοοτροπία που δεν με εκφράζει και για να το πετύχω χρησιμοποιώ εντελώς ακραίες εκδοχές της νοοτροπίας αυτής. Αλλά τι πάει να πει "εντελώς ακραίες" εκδοχές; Αυτό που μου φαίνεται εμένα "εντελώς ακραίο" φαίνεται νορμάλ στον ερμηνευτή που ασπάζεται τη νοοτροπία που επιχειρώ να ειρωνευθώ. Μ΄άλλα λόγια, άκρη σίγουρη δεν βγάζεις. Αυτό το βασίλειο της αβεβαιότητας πάντως, δεν παύει να έχει τα πλεονεκτήματά του και τα κρυφά του δώρα. Δοκιμάστε το εξής πείραμα: διαβάστε κείμενα που αποτυπώνουν απόψεις με τις οποίες διαφωνείτε απόλυτα, όχι ως κυριολεκτικά, αλλά ως ειρωνικά. Έχω αρχίσει να το κάνω και τα αποτελέσματα είναι απολαυστικά: εξοργιστικά επιχειρήματα αρχίζουν να καταρρέουν και πίσω από αυτά αρχίζει να αναδύεται ο αληθινός τους εαυτός, το πραγματικό νόημα των κειμένων, ενώ, ταυτόχρονα, φαινομενικά εμπαθείς γραφιάδες αναδεικνύονται τελικά σε παρεξηγημένους αριστοτέχνες της ειρωνείας.