H τελευταία ελπίδα της δημοκρατίας

Οταν η δημόσια συζήτηση κατασταλάζει σε ορισμένα συμπεράσματα, χρήσιμο είναι να προχωράει στα αμέσως επόμενα λογικά βήματα. Και όσο πιο ενοχλητικά ακουστούν αυτά στα αυτιά, τόσο περισσότερες είναι και οι πιθανότητες να λένε κάτι που πρέπει επιτέλους να ακουστεί, κάτι που είχε επιμελώς αποσιωπηθεί για να μη χαλά τις κεκτημένες ιδεοληψίες μας. Εχουμε, για παράδειγμα, καταλήξει στο ότι ένας βασικός λόγος που στήθηκε λάθος το μεταπολιτευτικό οικοδόμημα ήταν το πολιτικό κόστος, η δειλία των κυβερνήσεων να προβούν εγκαίρως -και όχι κατόπιν μνημονιακής εορτής- στις απαραίτητες διαρθρωτικές τομές; Εχουμε. Πότε το ένα, πότε το άλλο, τα δύο κόμματα ευθύνης που κυβέρνησαν τον τόπο, προσπάθησαν να κάνουν βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση. Αλλά συνάντησαν λυσσαλέες αντιδράσεις. Σάστισαν, τρόμαξαν, έκαναν πίσω. Μήπως ήρθε λοιπόν η -πράγματι επώδυνη- ώρα να παραδεχτούμε πως η βασική παθογένεια βρίσκεται στην ίδια τη καρδιά του πολιτεύματος και όχι σε κάποιον δήθεν διαστρεβλωμένο τρόπο εφαρμογής του; Ο τρόπος που τα κόμματα πολιτεύονται και νομοθετούν εν όψει των λαϊκών αντιδράσεων, της λαϊκής θέλησης, της λαϊκής επιταγής: σας ακούγεται άραγε σαν απόκλιση ή σαν η ίδια η φύση της δημοκρατίας;
Και ποιος κλήθηκε να πληρώσει το πολιτικό κόστος, το κόστος δηλαδή της πολιτικής; Η ελληνική οικονομία. Ο Τσόρτσιλ σωστά έλεγε πως η δημοκρατία είναι το χειρότερο πολίτευμα, αν εξαιρεθούν όλα τα υπόλοιπα, όλα τα υπόλοιπα πολιτεύματα όμως. Σε σχέση με την αυτορρυθμιζόμενη οικονομία, σε σχέση με τη βάση προαιώνιων, απολιτίκ, φυσικών νόμων κινούμενη οικονομία της ελεύθερης αγοράς, η δημοκρατία είναι σκέτα κακή. Στοιχειώδες, αγαπητέ Ουίνστον.
Ας το γράψουμε πάνω σε όλα τα πακέτα δημοκρατίας που κυκλοφορούν: η δημοκρατία βλάπτει σοβαρά την οικονομία. Ας την απαγορεύσουμε στους ανοιχτούς χώρους. Ακριβώς σαν τον ενεργητικό καπνιστή που δεν βλάπτει μόνο τη δική του υγεία (η οποία δεν είναι μόνο η δική του υγεία βέβαια, είναι πρωτίστως ένα οικονομικό μέγεθος, είναι φάρμακα, περίθαλψη, έλλειμμα, χρέος, σπρεντς, αποκλεισμός απ’ τις αγορές), ο ενεργητικός δημοκράτης βλάπτει την οικονομική υγεία των διπλανών του: διαδηλώνοντας, απεργώντας, τσινώντας στις μεταρρυθμίσεις ή ψηφίζοντας κόμματα του στείρου λαϊκισμού. Η πολιτική έριξε στην ξέρα το καράβι και ήρθε να αναλάβει το πηδάλιο η οικονομία. Η δημοκρατία έχει νόημα σαν πολίτευμα, όταν έχει νόημα και η πολιτική. Οταν φτάνει η πολιτική στα όριά της, τότε αναπόφευκτα φτάνει και η δημοκρατία στα δικά της.
Αναπόφευκτα; Οχι. Υπάρχει μια τελευταία ελπίδα. Η δημοκρατία μπορεί να διασωθεί εφόσον οι άνθρωποι αρχίσουν επιτέλους να σκέφτονται σωστά, να αντιδρούν στις αλλαγές σωστά, να ψηφίζουν σωστά. Μια δημοκρατία ορθώς σκεπτόμενων ανθρώπων, ανθρώπων δηλαδή διατεθειμένων να αποδεχθούν τον -αυτονόητο- τρόπο λειτουργίας της παγκόσμιας οικονομίας, ανθρώπων διατεθειμένων να συμμορφωθούν εκούσια, έχει ακόμα λόγο ύπαρξης. Στην παλιά, στη δημοκρατία που έβαζε άλλες προτεραιότητες πάνω από την εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους, δόθηκε άφθονος χώρος, άφθονος χρόνος και πάνω απ’ όλα άφθονο χρήμα. Το κατανάλωσε, το σπατάλησε, δεν μπορεί να το αποπληρώσει. Τέλος.

(«Καθημερινή», 16.1.11)