Η διαστροφή των εννοιών
Από συνέντευξη του θεατρικού σκηνοθέτη Θόδωρου Τερζόπουλου στην «Ελευθεροτυπία» της 7.1.06:
Eρώτηση: «Η πολιτιστική έρευνα που έγινε πρόσφατα από το περιοδικό «Highlights» σάς κατατάσσει, κύριε Τερζόπουλε, στον «πάτο» της αναγνωρισιμότητας, μαζί με τον Καρούζο και τον Αρη Κωνσταντινίδη. Οι Ελληνες δεν σας γνωρίζουν. Πώς αισθάνεσθε γι' αυτό;».
Απάντηση: «Θα αισθανόμουν πολύ άσχημα αν με γνώριζε το 90 ή το 80 τοις εκατό. Αυτόματα θα ήμουνα ένας δημοφιλής, ο αγαπημένος της πλειοψηφίας. Αυτό σημαίνει ότι θα είχα μια σχέση με την πλειοψηφία, και μ' αυτήν την έννοια με την εξουσία και με τον ελιτισμό ...».
Έτσι κάνει ο σωστός καλλιτέχνης. Περιφρονεί τον κόσμο και αδιαφορεί για την αποδοχή του. Άλλωστε η τέχνη δεν απευθύνεται στους άλλους. Η τέχνη είναι για μας τους ίδιους. Κι αν συγκινήσουμε κάποια στιγμή τον κόσμο, τότε, τότε πρέπει να ανησυχήσουμε. Γιατί ο κόσμος είναι πρόβατα κι οι πλειοψηφίες αποτελούνται από ομιλούντα κόπρανα που καταναλώνουν Χάρη Ρώμα και ψηφίζουν Κυριάκο Μητσοτάκη. Η τέχνη είναι για τους εκλεκτούς, δηλαδή για εμάς και για τους ελάχιστους που έχουν το πνευματικό επίπεδο να μας καταλάβουν.
Χάιλ Χίτλερ.
posted by Old Boy @ 10:12 μ.μ.
26 comments
26 Comments:
Συζητούσα κάποτε μια θεωρία με έναν Κύπριο λαο-φιλόσοφο σύμφωνα με την οποία η μαζικοποίηση της εκπαίδευσης και της γνώσης της αστικής τάξης στα τέλη του 19ου αιώνα προκάλεσε την ισοπέδωση και την εξίσωση του καλλιτέχνη με τον 'κοινό' άνθρωπο. Ήταν κι αυτός ένας από τους λόγους που η 'αφηρημένες' τέχνες, το παράλογο ο σουρρεαλισμός και γενικότερα ο μοντερνισμός έγιναν δημοφιλείς στο επίπεδο της 'ελιτ'. Ήταν ο τρόπος να ξεχωρίζεις, να είσαι ο ένας από τους ελαχίστους που καταλαβαίνουν την τλεχνη του Πικάσο, τα ποιήματα του Ελυάρ, το θέατρο του Ιονέσκο.
Μην με ρωτήσεις την γνώμη μου γι αυτό όμως.
Πάντως ο Χίτλερ ήταν από το αντίπαλο στρατόπεδο (με την εκφυλισμένη τέχνη κλπ.)
Δεκτόν για τον Χίτλερ. Για μένα όμως όσο λάθος είναι να αναγορεύει κανείς την αποδοχή του κόσμου ως το μόνο κριτήριο αξίας, άλλο τόσο λάθος είναι να δηλώνει ότι η αποδοχή του κόσμου είναι κριτήριο απαξίας. Δηλαδή, ναι μεν το «Καφέ της Χαράς» δεν έχει υψηλή αισθητική επειδή το βλέπουν οι πλειοψηφίες, αλλά ταυτόχρονα κι ο «Σταυρός του Νότου» δεν έχει ύποπτη αισθητική επειδή τον αγοράζουν οι πλειοψηφίες.
Λειτουργεί λίγο περίεργα αυτό. αν είσαι ήδη brand name τότε το μαζικό κοινό δεν σε αναιρεί (π.χ. Ο daVinci είναι δεδομένος άρα οι μάζες που προσέρχονται στο Λούβρο να θαυμάσουν την Λα Τζοκόντα δεν αναιρούν την καλλιτεχνική της/του αξία). Αν όμως αποκτήσεις το brand name σου από αυτην την μαζα τότε είσαι άξιος χλευασμού από την ιντελλιτζέντσια. Εξαίρεση έχουμε όταν το ΄λαικό είδωλο' περάσει σαν φιγούρα κάλτ μέσα από την αποδοχή των λίγων (χαρακτηριστικό παράδειγμα σήμερα η αποδοχή του Θανάση Βέγγου ώς 'καλλιτέχνη').
Παντως μαζί σου δεν έχω διαφωνία.
Αγαπητέ Πάνο, δεν μου φάνηκε ως lapsus linguae γι' αυτό και το σχολίασα. Μου φάνηκε ως βαθύτατος σνομπισμός. Υπάρχουν κι άλλα κομμάτια της συνέντευξης αρκετά εύγλωττα. Ολόκληρη εδώ: http://www.enet.gr/online/online_text?dt=07/01/2006&c=113&id=40423992
Εμένα πάλι μου φάνηκε, όσα δε φτάνει η αλεπού....
δεν τον ξέρω τον κύριο για να έχω άποψη για το σνομπισμό του...
Επειδή όμως ζω στην Επαρχία και υφίσταμαι την "τέχνη" που στηρίζουν οι μάζες στα διάφορα ---άδικα (σκυλ-άδικα, κολ-άδικα κτλ) δεν μπορώ παρά να θεωρήσω υπερβολή του περί Χίτλερ. Αλλωστε ο λαϊκισμός δεν προάγει...τελματώνει και όπως είπε και ο φίλος πιο πάνω ο Χίτλερ ήταν με την εκφυλισμένη τέχνη, με τα ------άδικα :)
μ' αρέσεις
Mπερδεύτηκα. Τι σχέση έχει ο ελιτισμός με τις μάζες, δεν κατάλαβα με ποιά έννοια τον χρησιμοποιεί (μάλλον ονομάζει ελίτ αυτούς που χαίρουν μαζικής αποδοχής?).
Παρολα αυτά, I see where he's coming from. Είναι η πουτάνα η στιγμή που αλλάζουμε το τέλος της ιστορίας για να γίνει happy and appealing end, είναι η στιγμή που αποφασίζουμε πως το τραγούδι οφείλει να έχει ρεφραίν για να είναι ευμνημόνευτο, είναι η στιγμή που αγοράζουμε αυτό που μας πάει κι όχι αυτό που μας αρέσει. Είναι η στιγμή που ο Χατζηνικολάου σταματάει τις πολιτικές αναλύσεις και παίρνει συνέντευξη από την Άντζελα.
Τι κοινό έχουν όλες οι παραπάνω περιπτώσεις? Έχουν χάσει τη γνησιότητά τους, έχουν γίνει συνειδητά ποπ, και δεν ικανοποιούν πια την επιθυμία της τίμιας επικοινωνίας, αλλά αυτήν την αποδοχής.
Υπάρχουν και οι λίγες εξαιρέσεις βέβαια, περιπτώσεις όπου κάτι γνήσιο γίνεται δημοφιλές. Αλλά αυτές τις περιπτώσεις δεν τις έχω καταλάβει ακόμα πώς λειτουργούν.
Καλά όλα αυτά αλλά το πρόβλημα είναι οτι οι πλειοψηφίες καταναλώνουν Χάρη Ρώμα και ψηφίζουν Κυριάκο Μητσοτάκη (και Τατούλη και άλλους). Και ο 'σταυρός του Νότου' έχει κάνει πωλήσεις αλλά τα σκυλοποπ κάνουν περισσότερες (παρεμπιπτόντως είναι μάλλον διαστρεβλωτικό να συγκρίνεις τα νούμερα του σταυρού του Νότου με έναν δίσκο της Βανδή, π.χ. - αυτό που θες είναι να δείς τί αγοράζει ο "μέσος" άνθρωπος, άρα θα πρέπει να συγκρίνεις τις πωλήσεις του σταυρού με μια σειρά από σκατά που αγοράζει ο κόσμος αντ'αυτού από τότε μέχρι σήμερα).
Πάντως συμφωνώ κι εγώ: αν δεν μπορείς να μιλήσεις στο ευρύ κοινό (και να το αλλάξεις, έστω απειροελάχιστα) η τέχνη σου δεν έχει νόημα (παρά μόνο ως προσωπικό ταξίδι που αφορά εσένα και άλλους δέκα).
Από την άλλη, το ευρύ κοινό καταναλώνει ό,τι σκουπίδι κυκλοφορεί και, αντίστροφα, το επίπεδο των καταναλώσιμων προϊόντων έχει κάποια σχέση με το πόσο "αστικοποιημένο" είναι το αγοραστικό κοινό: δεν είναι τυχαίο οτι η επιθεώρηση του ...κάλτσο άνθισε μαζί με την άνοδο της μικροαστικής τάξης επί καίσαρος Παπανδρέου.
Αν θέλετε να μπερδευτείτε περισσότερο, κλασσική βιβλιογραφία είναι το "Distinction, a social critique of the judgement of taste", του Bourdieu. Ο Τερζόπουλος φαντάζομαι είναι αρκετά μπερδεμένος. Όμως αν οι κριτικοί τον εκθειάζουν ενώ το κοινό τον αγνοεί, δεν είναι δίκαιο το παράπονό του (και η συνεπακόλουθη διαστροφή των εννοιών);
Kai o Schopenaur hlevaze tous polous giati den tous theorouse aksious na ton katalavoun. Otan eftane sto telos tis zwis tou, halarwse, egine pio dektikos kai apolamvane tin apodohi kai ton thavmasmo. Kinitra tou i anagi epivevewsis kai amina tou o elitismos.
Les na eklipei i pnevmatiki hgesia stin ellada giati apla mas snobaroun emas tous koinous thnitous?
Κάτι μας είπε ο Τερζόπουλος.
Παλιό το πρόβλημα του αν η αποδοχή σημαίνει μαζικότητα, αν η αναγνωρισιμότητα σημαίνει έκπτωση στην καλλιτεχνική αξία.
Ο Τερζόπουλος, αν δεν απατώμαι, κάνει συνήθως πράγματα στη Γαλλία, όπου και ζει (επίσης αν δεν κάνω λάθος). Άρα, έχει επιλέξει να εργαστεί κάπου αλλού - είναι τόσο σίγουρος ότι εδώ δεν θα τον καταλάβουν;
Με τα όσα λέει, ουσιαστικά αμφισβητεί κι εκείνο το 10% που ισχυρίζεται ότι τον κατανοεί.
Δεν νομίζω ότι η αναγνωρισιμότητα μειώνει την αξία. Κι όσοι λένε ότι δεν τους ενδιαφέρει το κοινό, μάλλον λένε ψέματα. Υπάρχουν και παραδείγματα για το αντίθετο.
Τι κάνουν για να γίνουν κατανοητοί, προσιτοί; στις ταινίες του Ταρκόφσκι πήγαιναν εργάτες κι έκλαιγαν.
Δυστυχώς, όμως, εδώ την έχουν δει όλοι παρεξηγημένοι καλλιτέχνες. Έτσι υπερτιμούν τους εαυτούς τους και υποτιμούν το κοινό, στο οποίο στρέφονται και από το οποίο τρέφονται.
Τον Καρούζο τον ξέρουν περισσότεροι απ' ότι ίσως νομίζουμε ;-)
Και το βιβλίο του Bourdieu, για όσους ενδιαφέρονται, υπάρχει και στα ελληνικά (αν και η μετάφραση έχει κάποια προβλήματα) με τίτλο Η Διάκριση.
Γράφεις για τον πόλεμο ή κάνεις πόλεμο ο Ώντεν αναρωτιόνταν πάντως.Σαν σχολική έκθεση μου ακούγεται:" η στρατευμένη τέχνη". Σε ποιον λοιπόν απευθύνεται η τέχνη?
Εμένα πάντως μου άρεσε ο συνειρμός πλειοψηφία-εξουσία-ελίτ.
Προφανώς δεν αναφέρεται σε καλλίτεχνική αξία ή στο δυσνόητο του έργου, αλλά στην εξέλιξη διαφόρων φερέλπιδων συναδέλφων του που πατούν στην αποδοχή της μάζας για να τους ανοίξει την πόρτα του σαλονιού της η ελίτ.
Πάντως ο Τερζόπουλος προσπάθησε να επικοινωνήσει με το ελληνικό κοινό.
Τέλη δεκαετίας 80 αρχές 90 είχε ανεβάσει συγκλονιστικές-και από τότε ανεπανάληπτες- παραστάσεις όπως "Υλικό Μήδειας" και "Βάκχες" όπου το "παίξιμο"-από σχετικά άγνωστους ηθοποιούς- αποκτούσε υπεράνθρωπη διάσταση .
Αυτό σημαίνει ότι θα είχα μια σχέση με την πλειοψηφία, και μ' αυτήν την έννοια με την εξουσία και με τον ελιτισμό ...».
Έχει δίκιο. Αν και η εξουσία δεν ειναι κατ'ανάγκη κακό τουλάχιστον αποτρέπεις λίγο τον κίνδυνο να είσαι ο εξουσιαζόμενος
"Ήταν κι αυτός ένας από τους λόγους που η 'αφηρημένες' τέχνες, το παράλογο ο σουρρεαλισμός και γενικότερα ο μοντερνισμός έγιναν δημοφιλείς στο επίπεδο της 'ελιτ'."
Τζιτζίκο είσαι τελείως λάθος. Εκτός αν εννοείς πενήντα/εξηντα χρόνια μετα τη γεννηση τους. Το νταντα, ο σουρρεαλισμός, το φωβ, η υποτιθέμενη "αφηρημενη" τεχνη δεν έγιναν καθόλου μα καθόλου αποδεκτά. Και το τι πέρασε (ακόμη και) ο Πικάσσο με τις δεσποινίδες της Αβινιόν είναι πολύ γνωστό. Ή τι πείνες πέρασε ο Μαξ Ερνστ όταν αρνούνταν να ζωγραφίσει και μετά τον πόλεμο αυτά που ζωγραφιζε πριν και (πια) είχαν γίνει αποδεκτά.
Το γεγονός ότι ο κουλούρης έχει στο γραφείο του φωτογραφία του Τσε, δε δείχνει ότι οιελίτ αγκάλιασαν τον Τσε στην εποχή του (μέτριο το παραδειγμα, αλλα...)
mirandolina swsta ta les bebaiws. H apodoxh den hrQe amesa alla poly argotera alla den mporw na xerw (den xerw) pws htane to klima sthn eswterikh koinothta twn kallitexnwn gia thn apodoxh twn prwtwn ergwn tou Ernst p.x. pou esu anafereis. Den anafera mono gia to koino alla kai gia thn idia thn koinothta twn kallitexnwn.
Pantws an prosekses eipa pws 'den prepei na me rwthseis thn gnwmh mou'. Ki ayto giati kai egw den eimai peismenos gi aythn thn Qewria tou elitismou pisw apo mia 'pio dyskolh' texnh gia ton koino anQrwpo. Isws na exei kati alla...
Γενικά, περάσανε των παθών τους τον τάραχο, Τζιτζίκο. Και ήταν όλοι τους λαϊκοί, βαθιά λαϊκοί άνθρωποι.
Το σημαντικότερο "αντιελιτιστικό" επιχείρημα, νομίζω, είναι πως όλοι τους έσκυψαν πάνω από λαϊκές εικαστικές γλώσσες για να ξαναδουν τον κόσμο (αφρική, πολυνησία, εικόνα).
ΔΙΟΤΙ :"Η τέχνη είναι για τους εκλεκτούς, δηλαδή για εμάς και για τους ελάχιστους που έχουν το πνευματικό επίπεδο να μας καταλάβουν."
Έχει δίκιο ο κύριος Τερζόπουλος, που είναι και ομορφόπαιδο και τον αγαπάω πολύ.
Χίτλερ είσια και φαίνεσαι, παλιόπαιδο!
Πολύ ενδιαφέρουσες όλες οι απόψεις. Ας προσπαθήσω να συνοψίσω τη δική μου. Ο ίδιος μέσος άνθρωπος που ψηφίζει τον Κυριάκο επειδή λέγεται Μητσοτάκης, που βλέπει μανιωδώς τον Χάρη Ρώμα, που ακούει Κουρκούλη, δεν είναι εκ των προτέρων κουφός, τυφλός και αναίσθητος δέκτης της μεγάλης τέχνης. Ο ίδιος μέσος άνθρωπος μπορεί να συγκινηθεί και να εισπράξει την ομορφιά ενός σημαντικού έργου τέχνης. Αν αντίθετα ο καλλιτέχνης εκ των προτέρων δηλώνει ότι ΘΑ ΑΙΣΘΑΝΟΤΑΝ ΠΟΛΥ ΑΣΧΗΜΑ αν τον έβλεπε το 80% του κόσμου (και η φράση αυτή στ' αυτιά μου δεν ακούγεται ως παράπονο)τότε κάτι πάει λάθος. Αν τελικά η τέχνη δεν μιλά για πράγματα που μπορούν να αγγίξουν τον καθενα τότε έχει χάσει τον δρόμο της. Δεν χωριζόμαστε σε υπεράνθρωπους καλλιτέχνες και σε κτηνάνθρωπους. Όλοι άνθρωποι είμαστε. Όλοι αλλάζουμε με τον χρόνο, όλοι δεν ξέρουμε τι είμαστε πριν γεννηθούμε, δεν ξέρουμε τι γινόμαστε όταν πεθάνουμε, όλοι το 1/3 ή το 1/4 της ζωής μας κλείνουμε τους διακόπτες και κοιμόμαστε, όλοι ονειρευόμαστε να γίνουμε κάτι άλλο από αυτό που είμαστε, όλοι έχουμε ερωτευθεί, όλοι έχουμε πονέσει, όλοι τρώμε, όλων τα κακά βρωμάνε. Αυτά είναι θέματα που μας αφορούν όλους είτε Χάρη Ρώμα βλέπουμε είτε Ταρκόφσκι, είτε Νίτσε διαβάζουμε είτε είμαστε αγράμματοι. Δεν ισχυρίζομαι ότι αν έργο τέχνης, είτε δεν κατορθώνει να φτάσει στον πολύ τον κόσμο, είτε φτάνει μεν αλλά δεν κατορθώνει να τον αγγίξει, είναι το έργο τέχνης προβληματικό. Όντως υπάρχουν έργα που μπορεί να είναι σπουδαία αλλά μένουν αποκλεισμένα και ο κόσμος δεν τα μαθαίνει. Όντως υπάρχουν έργα που είναι δύσκολα, απαιτούν κάποια προσπάθεια να τα αποκρυπτογραφήσεις ή και κάποια εξοικείωση με παρόμοια καλλιτεχνικά ερεθίσματα. Από το σημείο αυτό όμως μέχρι το σημείο να δηλώνουμε ότι η αποδοχή του κόσμου είναι μιαρή υπάρχει χάος. Και εν κατακλείδι σίγουρα το πολιτιστικό πρόβλημα στην Ελλάδα δεν είναι ο σνομπισμός των δύσκολων καλλιτεχνών αλλά η κυριαρχία των εύκολων. Αυτό δεν το παραγνωρίζω. Όμως αυτό δεν αποτελεί άλλοθι για δηλώσεις όπως αυτή του ποστ και δεν ξέρω αν αποτελεί αποτέλεσμα του προβλήματος ή τμήμα της αιτίας του.
wraia ekleise ayto to post.
bebaiws 'ta nea' den prokeitai na to dhmosieysoun giati pou na to katalabei h plempa mwre.... (pass the black market chaviar se parakalw...)
;)
Οι σκατούλες του κωστόπουλου θα μας λερώνουν για πολύ καιρό ακόμα..
Που κολλάει αυτό τώρα;
Συγγνώμη, χωρίς πλάκα τώρα, ποιος είναι ο Θόδωρος Τερζόπουλος; Ρωτάω επειδή τον Καρούζο και τον Κωνσταντινίδη τους αναγνωρίζω.
Επιπλεόν, τι είδους ερώτηση είναι αυτή, να ρωτάς έναν άνθρωπο εν ζωή (κι ας μην τον ξέρω εγώ) πώς νιώθει που δεν τον ξέρει ούτε η μάνα του;
(Μήπως πρέπει να γίνει υποχρεωτικό το απολύτήριο γυμνασίου για τους δημοσιογράφους;)
Βάλε "terzopoulos attis" στο google και θα δείς.
Βάλε μετά και Haris Romas.Ούτε αυτός τα πάει άσχημα :-)
This is very interesting site... » » »
Δημοσίευση σχολίου
<< Home