Τετάρτη, Νοεμβρίου 20, 2013

Aπλός μπροστά στο σύνθετο

Σε αντίθεση με όσα λέγαμε την προηγούμενη εβδομάδα για την τάση πολλών ελληνικών ταινιών των τελευταίων ετών να εστιάζουν στην οικογένεια ως πηγή δεινών, «Ο εχθρός μου» εστιάζει στην οικογένεια ως αγαθό που βάλλεται βάναυσα απ’ έξω. Το θέμα της ταινίας του Γιώργου Τσεμπερόπουλου δεν είναι το ενδοοικογενειακό κακό, δεν είναι η οικογένεια που πλήττει τα μέλη της, είναι η οικογένεια που πλήττεται από το κακό εκεί έξω. Ο Κώστας Στασινός είναι ένας οικογενειάρχης κοντά στα πενήντα. Έχει ένα γιο δέκα επτά ετών και μια δεκαπεντάχρονη κόρη. Και η οικογένεια που έχει φτιάξει δεν έχει τίποτα το εφιαλτικό. Η σχέση με τη γυναίκα του είναι αρμονική. Τους βλέπουμε να πίνουν γερμένοι ο ένας πάνω στον άλλο στο μπαρ. Είναι το στέκι τους κι ο μπάρμαν καλός τους φίλος. Συζητάνε χρόνια μαζί του για την Αριστερά και ανταλλάσσουν προοδευτικές ιδέες. Όταν το εξωτερικό κακό όμως χτυπάει την πόρτα του Στασινού, όταν μπαίνει βράδυ με ξενική προφορά μέσα στο σπίτι του, όταν κλέβει, χτυπά, δένει και φιμώνει, όταν βιάζει τη κόρη του, ο τρόπος που είχε μάθει μια ζωή να σκέφτεται του φαίνεται πλέον μια «κωλοθεωρία» και τίποτα περισσότερο από αυτό. Η αστυνομία το μόνο που του υπόσχεται είναι πως θα κάνει ό,τι μπορεί, καθιστώντας του όμως ξεκάθαρο ότι δεν θα πρέπει να έχει και ιδιαίτερες ελπίδες πως θα πιάσει τους δράστες. Καταλύτης στην πλοκή αποδεικνύεται ο απέναντι γείτονας. Είναι στρατιωτικός που αντιμετωπίζει τον κίνδυνο απόταξης γιατί πλάκωσε στο ξύλο έναν κατώτερό του. Στη γειτονιά τον λένε φασίστα. Είχαν μπει και στο δικό του σπίτι πριν λίγα χρόνια. Αποτέλεσμα αυτού του περιστατικού ήταν η γυναίκα του να κλειστεί στο ψυχιατρείο. Έκτοτε έχει εγκαταστήσει παντού συστήματα ασφαλείας. Ο μπάρμαν ήταν ο ιδανικός συζητητής του ήρωα τον καιρό που το κακό δεν του είχε χτυπήσει την πόρτα, ο γείτονας γίνεται ο ιδανικός συμβουλάτοράς του τώρα που τα πράγματα σκούρυναν. Ο καιρός των κωλοθεωριών δίνει τη θέση του στον καιρό των κωλοπράξεων. 

Ο Τσεμπερόπουλος σκηνοθετεί με μεράκι το καλά δομημένο ως κινηματογραφική πλοκή σενάριο του Γιάννη Τσίρου. Στο φόντο των όσων κάνει ο ήρωας υπάρχουν στοιχεία που σχολιάζουν την μετάβασή του, που υπενθυμίζουν τον έως πρότινος εαυτό του. Όταν παραμονεύει με κακό σκοπό έναν από τους δράστες, ο τοίχος πίσω του γράφει αντιφασιστικό σύνθημα. Σε άλλη σκηνή κι ενώ έχει μπει για τα καλά στο στη διαδικασία αλλαγής του, περνάει με το αυτοκίνητο έξω από τη Βουλή ενώ ακούγεται σύνθημα διαδηλωτών υπέρ της Αριστεράς. Όταν αποκαλύπτει στην οικογένειά του τι έκανε, στέκεται μπροστά από το σύνθετο που είναι γεμάτο με βιβλία και δίσκους, μπροστά από τα τεκμήρια του πολιτισμού του, από αυτά που τον διαμόρφωσαν και τον έκαναν αυτό που είναι, είναι πια γυμνός από ό,τι τον έκανε σύνθετο ως άνθρωπο, είναι γυμνός από τα πολιτισμικά στρώματα, έχει επιστρέψει σε μια αρχική γύμνια των ενστίκτων.

«Ο εχθρός μου» είναι μια συμπαγής και αξιόλογη ταινία. Θέτει ένα εντελώς νόμιμο και έγκυρο ερώτημα. Μπορεί να μην είναι η πρώτη ταινία που το θέτει, μπορεί να έχουμε δει πολλές -κυρίως αμερικάνικες- ταινίες που δείχνουν οικογενειάρχες που παίρνουν το νόμο στα χέρια τους και μετατρέπονται σε εκδικητές, ωστόσο αυτό δεν σημαίνει ότι το ερώτημα δεν στέκει: κι αν μπουν στο δικό σου σπίτι και βιάσουν τη δική σου κόρη, τότε τι τις κάνεις τις προοδευτικές ιδέες σου; Ωστόσο κάπου εδώ έγκειται και μια βασική μου ένσταση: μολονότι προφανέστατα δεν είναι αυτή ούτε η πρόθεση ούτε το συνολικό ήθος της ταινίας, ωστόσο τελικά και εκ του αποτελέσματος δεν βλέπω τίποτα σε αυτήν με το οποίο να μην μπορεί να ταυτιστεί ένας ακροδεξιός ή ακόμα και χρυσαυγίτης. Αν οι προοδευτικές ιδέες δεν αντέχουν τη σύγκρουση με την πραγματικότητα, αν όταν μας χτυπήσει το κακό γινόμαστε εκδικητές και δη υπέρμετροι, αν οι προοδευτικές ιδέες είναι καλές για θεωρίες και μόνο, τότε τι; Μια ταινία δεν είναι βέβαια πολιτικό μανιφέστο ούτε δοκίμο, μια ταινία εξετάζει μια κατάσταση ενός συγκεκριμένου ανθρώπου και έχει κάθε δικαίωμα να το κάνει. Και δεν ξινίζω με την άσκηση αυτού του δικαιώματος, ούτε αναιρείται η συνολική εκτίμησή μου για την ταινία που είναι πολύ θετική. Ωστόσο θεωρώ πως τελικά οι δράστες είναι μόνο σχηματοποιήσεις του απόλυτου κακού και επίσης πως ο Κώστας Στασινός είναι ένας σχηματικός ήρωας, ένας ήρωας που αλλάζει χωρίς ιδιαίτερες εσωτερικές αντιστάσεις, γιατί εξαρχής δημιουργήθηκε για να εκφράσει μια εγκεφαλική ιδέα και δεν κατόρθωσε να μετασχηματιστεί σε έναν ολοκληρωμένο χαρακτήρα.
 
Στο “Gravity” του Αλφόνσο Κουαρόν, η Σάντρα Μπούλοκ και ο Τζορτζ Κλούνεϊ κάνουν βόλτες στο διάστημα με φόντο την εκθαμβωτική θέα του πλανήτη μας. Η Μπούλοκ είναι η αγχωμένη ειδική επιστήμονας που κάτι φτιάχνει στο Hubble, ο Κλούνεϊ ο πολύπειρος αστροναύτης που νιώθει σαν το ψάρι στο νερό, επιτομή του κουλ όπως ο ίδιος ο Κλούνεϊ, επιτομή του κουλ όπως η περσόνα που πολλές φορές υποδύεται στους διάφορους ρόλους του. Διαστημικά συντρίμμια από έναν δορυφόρο  θα πέσουν όμως στην πορεία τους και τα μεγάλα προβλήματα θα αρχίσουν. Το “Gravity” είναι ο ορισμός του σινεμά. Δεν θα μπορούσε να είναι τίποτα άλλο εκτός από σινεμά. Δεν θα μπορούσε να είναι βιβλίο ή θεατρικό έργο, δεν θα μπορούσε να είναι καν τηλεόραση. Είναι η εντελώς συγκεκριμένη ψευδαίσθηση, η εντελώς συγκεκριμένη τέχνη, το εντελώς συγκεκριμένο μέσο. Ένα μέσο που το πάει με το τεχνικό ψάξιμο που κάνει λίγο πιο ‘κει. Και μας προσφέρει εικόνες μαγευτικής ομορφιάς. Το διάρκειας δεκατριών λεπτών πρώτο πλάνο καταγράφεται ως μια από τις εντυπωσιακότερες ενάρξεις ταινίας όλων των εποχών. Παρά ταύτα η συνέχεια κάθε άλλο παρά δικαιώνει την αρχή. Όσο εκθαμβωτική κι αν είναι οπτικά η ταινία είναι εντελώς, μα εντελώς, κoύφια στο περιεχόμενο και την ουσία της. Για να μην παρεξηγηθώ, αυτό που δείχνει και προσφέρει, λίγο δεν είναι. Ωστόσο δεν παύει να είναι ένα εντελώς ανισοβαρές έργο: μια ακόμα ιστορία επιμονής, αντίστασης στις δυσκολίες, δίψας για επιβίωση, θριάμβου του πνεύματος. Δε νομίζω ότι είναι υπερβολή να πούμε πως σεναριακά αυτό που διαδραματίζεται είναι κάτω από τον πήχυ ακόμα και για μπλοκμπάστερ. Δεν εννοώ με αυτά ότι άρα τελικά η ταινία δεν είναι σημαντική. Εννοώ όμως ότι τελικά είναι μια μονομερώς σημαντική ταινία, ένα μονομερώς μεγάλο σινεμά. Που δεν ξέρω αν είναι αντιφατικό ως όρος, πάντως έτσι το εισπράττω. Υπάρχει η συγκίνηση της εικόνας, η συγκίνηση της ομορφιάς, όχι όμως η συγκίνηση για τεκταινόμενα, όχι η οποιαδήποτε συγκίνηση για τους ήρωες. Όπως στην αρχή της ταινίας εμφανίζονται οι ήρωες σαν σκουπιδάκια μέσα στην απεραντοσύνη του διαστήματος, εξίσου με σκουπιδάκι μοιάζουν και όσα τους συμβαίνουν. Ας αδιαφορήσουμε λοιπόν για την ιστορία της Μπούλοκ και του Κλούνεϊ κι ας χαζέψουμε -κατά προτίμηση τρισδιάστατα- εικόνες που μόνο ο κινηματογράφος μπορεί να μας δωρίσει.
(Κείμενο γραμμένο για το ελculture)

13 Comments:

At 11/20/2013 10:50:00 μ.μ., Anonymous zaxos said...

Για το Gravity έχω την ίδια άποψη.Το περιεχόμενο και η ουσία δυσκολεύει δυστυχώς να εστιάσεις στις εικόνες που είναι πολύ όμορφες.

 
At 11/21/2013 11:34:00 π.μ., Anonymous Ανώνυμος said...

βρε ολντ, δεν εχω δει ακομα τον ¨εχθρο μου¨ αλλα εαν καποιος ξεσκισει το παιδακι σου ποια εκδικηση θα θεωρουσες υπερμετρη;
εμμ

 
At 11/21/2013 01:08:00 μ.μ., Blogger spiral architect said...

Για το Gravity επειδή το είδα εν πολλοίς θα συμφωνήσω με την κριτική σου. Η ταινία παίρνει όμως άριστα στον τομέα της συμβατότητας με τη Φυσική. Δεν είναι επιστημονική φαντασία, αν εξαιρέσεις το ότι, δεν υπάρχει ακόμα κινέζικος διαστημικός σταθμός σε τροχιά περί τη Γη.
(διαστημόπλοιο Σεντζού πιστό αντίγραφο του Σογιούζ υπάρχει)

 
At 11/21/2013 02:30:00 μ.μ., Blogger Old Boy said...

εμμ, σε ευχαριστώ πολύ για το γλαφυρό σου σχόλιο. Εάν κάποιος ξεσκίσει ποτέ το παιδάκι μου θα σε ενημερώσω για το τι θα κάνω.

 
At 11/21/2013 02:32:00 μ.μ., Blogger Old Boy said...

Spiral Architect, λύσε μου αν μπορείς την απορία που μου δημιουργήθηκε: τόσο εύκολα παίρνει μπρος; Πατάς δυο κουμπάκια κι αυτόν ήταν όλο;

 
At 11/21/2013 02:41:00 μ.μ., Blogger spiral architect said...

@Old Boy, δες εδώ:

Το σκάφος Σογιούζ, όπως και τα περισσότερα Σοβιετικά, είναι παράδειγμα απλότητας και πρακτικότητας στη σχεδίαση, κάτι που του εξασφάλισε και τη μακροβιότητα και αξιοπιστία του

και εδώ:

Space Adventures : Soyuz Simulator

 
At 11/21/2013 03:07:00 μ.μ., Blogger Old Boy said...

Θενκς :)

 
At 11/21/2013 10:08:00 μ.μ., Blogger Κατερίνα Στρατηγοπούλου-Μ. said...

Αν κάποιος ξέσκιζε το παιδάκι μου, ο μόνος λόγος που θα με έκανε να μην τον δέσω ζωντανό για να του κόβω κάθε μέρα ένα κομμάτι, είναι ότι θα σιχαινόμουνα την διαδικασία - ηθική αναστολή δεν θα είχα καμ-μί-α. Αν προοδευτικές ιδέες είναι η χριστιανική συγχώρεση, η ανοχή του κακού, και η αγάπη στον διεστραμμένο εγκληματία που λιανίζει παιδιά, να την χέσω τέτοια προοδευτικότητα.

Η άποψη ότι "ότι μπορεί να ταυτιστεί ένας ακροδεξιός ή ακόμα και χρυσαυγίτης" ως επιχείρημα για την μη αντίδραση, και προσωπική αντίσταση, σε θηριώδεις πράξεις, είναι όμοια με το "επιχείρημα" ότι "δεν τρώω καρμπονάρα γιατί την προτιμούν πολλοί ακροδεξιοί ή ακόμα και χρυσαυγίτες".

 
At 11/23/2013 07:09:00 μ.μ., Anonymous Ανώνυμος said...

Εδώ και λίγα χρόνια μας ξεσχίζουν καθημερινά.
Με φαντασία, με ποικιλία, με αποφασιστικότητα, με ό,τι σκατά θέτε.
Ο απολυμένος που χάνει κάθε ελπίδα όχι μόνο για τον ίδιο, μα ακόμα περισσότερο για τα παιδιά του, σε τι ακριβώς διαφέρει απ τον ήρωα της ταινίας του οποίου "ξέσκισαν" την κόρη;
Αυτός που αυτοκτονεί; το παιδί που μεταναστεύει;
Ποιός ας πούμε δεν θεωρείται ξεσκισμένος (για να ξαναχρησιμοποιήσω τον χαρακτηρισμό του άντρακλα που έκανε τη σχετική διατύπωση) ώστε να αντιδράσει έτσι και να κόψει φέτες (αφορά την σχολιάστρια που περιορίζει την οργή της αποκειστικά στο ξέσκισμα και στην εκδίκηση εκεί που μας πάιρνει) και δεν αντιδούμε ανάλογα;
Γιατί από λόγια κι όψιμες ευαισθησίες, να φάν κι οι κότες.
Ένας λαός (και μεις μέσα, μην ξεχνιόμαστε), ξεσκίζεται καθημερινά κι η οργή κι η μαγκιά κι η εκδίκηση δεν φτάνουν ούτε σε μια καθώς πρέπει διαδήλωση.
Γιατί; μήπως γιατί η παρηγοριά του ότι το παθαίνουν κι οι άλλοι, είναι ισχυρότερη απ τον όποιο πόνο του ξεσκίσματος;
Μ άλλα λόγια, ιδού η Ρόδος μάγκες, ιδού και το πήδημα.
Εκδικηθείτε το καθημερινό ξέσκισμα που σας γίνεται και σε σας και στα παιδιά σας (εκτός κι αν το απολαμβάνετε, οπότε δεν μου πέφτει λόγος), κι αφήστε τα μεγάλα λόγια.
Γιατί δεν υπάρχει και καμμιά διαφορά απ το να σας ξεσκίσει την κόρη ο πιο άσχημος πακιστανός, απ το να αυτοκτονήσετε απο απελπισία αφήνοντάς την να τα βγάλει πέρα μόνη, ενώ έχετε απαλλαγεί απ την οποιαδήποτε προσπάθεια για να τιμωρήσετε τον οποιοδήποτε μαλάκα.
Είτε αυτοκτονώντας, είτε κοιτώντας παθητικά, είτε αδιαφορώντας, είτε παίζοντας το πουλάκι σας και περιμένοντας κάποιους άλλους να βγάλουν το φίδι απ την τρύπα για λογαριασμό σας.
Όπως πάντα.

mbiker

 
At 11/24/2013 04:31:00 π.μ., Anonymous Ανώνυμος said...

Επίσης μη ξεχνάμε ότι στο ίντερνετ οι σχολιάστριες μπορεί να είναι άντρες και μάλιστα μη ετεροφυλοφιλοι. Οπότε ας ενεργοποιούμε τη κριτική μας σκέψη και ας διαβάζουμε πάντα πίσω από τις γραμμές.


mbiker

 
At 11/24/2013 03:54:00 μ.μ., Anonymous Ανώνυμος said...

οπως ακριβως ο παγκαλος:ολα τα ιδια ειναι, ολα βια ειναι, ολα το ιδιο... ετσι μοτοσακε; ωραια που θαναι εκει στην εξεδρα που πετατε ολες τις μπαλλες! εμμ

 
At 11/24/2013 05:01:00 μ.μ., Anonymous Ανώνυμος said...

και χιλια συγνωμη καλε μου ολντ, αλλα εαν δεν αντεχετε ουτε μια ¨γλαφυρη¨ περιγραφη (μια βαρια λεξουλα δλδ) αυτου που η ταινια αφηγειται πως διαολο μπορειτε να κρινετε σαν υπερμετρη οποιαδηποτε αντιδραση σε αυτο που - πιστευω- μας ξεπερναει; στο κατω κατω αλλο ο χριστιανος αλλο ο αριστερος.
εμμ

 
At 11/24/2013 06:06:00 μ.μ., Anonymous Ανώνυμος said...

"Επίσης μη ξεχνάμε ότι στο ίντερνετ οι σχολιάστριες μπορεί να είναι άντρες και μάλιστα μη ετεροφυλοφιλοι. Οπότε ας ενεργοποιούμε τη κριτική μας σκέψη και ας διαβάζουμε πάντα πίσω από τις γραμμές.
mbiker"

Γιατί ρε μεγάλε υπογράφεις με το δικό μου νίκ;
Διάβασες εσύ κάτι πίσω απ τις γραμμές;


mbiker

 

Δημοσίευση σχολίου

<< Home