Δευτέρα, Δεκεμβρίου 27, 2010

Casus Belli

Ο Γιάννης Αναστασάκης είναι μια από τις χαρακτηριστικές μορφές του κινηματογραφικού κόσμου του Γιάννη Οικονομίδη. Στην «Ψυχή Στο Στόμα» τη βγάζει σε ένα παγκάκι, παρέα με τον Ερρίκο Λίτση, κατηγορώντας με βρισιές τον κόσμο όλο, για τον οποίο πια (και ιδίως για την πρώην γυναίκα του) είναι αόρατος. Κάποια στιγμή ο Λίτσης τρέχοντας αλλόφρων θα πέσει πάνω του και θα τον ρίξει κάτω. Δεν τον είδε, είναι ο μόνος στην τροφική αλυσίδα που βρίσκεται πιο κάτω από εκείνον, κι έχει έτσι την πολυτέλεια να μην τον βλέπει.
Στον «Μαχαιροβγάλτη» μετατρέπεται από θύμα σε θύτης. Μεθυσμένος βγαίνει αγκαλιά με μια γυναίκα βράδυ από ερημικό μπαρ της Δυτικής Αττικής. Την τραβάει σε ένα ξέφωτο, την χτυπάει άσχημα, την παρατάει πεσμένη κάτω, φεύγει και ζητά και τα ρέστα από τον κατά λάθος αυτόπτη μάρτυρα, εξηγώντας του πως «Αγαπάει και Γαμάει».
Τις τελευταίες εβδομάδες έφυγε από τα παγκάκια και τα ξέφωτα και εγκαταστάθηκε σε σπιτικό καναπέ. Μαζί και στα δικά μας σπίτια. Εξηγεί ότι υπάρχουν πιο ακριβά σούπερ μάρκετ από τον «Βασιλόπουλο». Προτιμώ να τον σκέφτομαι όχι σαν ξεδοντιασμένη και νοικοκυρεμένη αντιδιαστολή των δύο λούμπεν ηρώων του Οικονομίδη, αλλά σαν φυσική τους επέκταση. Είναι ο τύπος στο παγκάκι που τον ξαναπήρε πίσω η γυναίκα του. Είναι ο τύπος στο ξέφωτο που τον συγχώρησε η γυναίκα την οποία τσάκισε στο ξύλο (όπως η Φωτεινούλα έναν ήρωα της «Ψυχής Στο Στόμα»).
Και τώρα, οικόσιτος και ξεμέθυστος, έχει αναπτύξει πια σωστή καταναλωτική συνείδηση, συγκρίνοντας τιμές στα σούπερ μάρκετ, προσόν εντελώς απαραίτητο στους καιρούς της κρίσης, προσόν η έλλειψη του οποίου ευθύνεται άλλωστε για το ότι οι τιμές στην Ελλάδα είναι τόσο ακριβότερες από άλλες χώρες της Ε.Ε, αφού αν και όπου υπάρχουν καρτέλ ή καπέλα, δεν μπορεί να κατηγορηθεί ο ελεύθερος ανταγωνισμός, αλλά είτε το άθλιο κράτος με τους ανεπαρκείς εποπτικούς μηχανισμούς του, είτε το ανέμελον της φυλής στα χρόνια του πάρτι, όταν το γρεκέικο ψώνιζε τυριά και γάλατα χωρίς να κάνει έλεγχο αγοράς.
Μέσα σε ένα σούπερ μάρκετ ξεκινά και το «Casus Belli», η μικρή μήκους ταινία του Γιώργου Ζώη που ξεκίνησε να προβάλλεται στην Αθήνα μαζί με το «Αttenberg» στα μέσα Δεκέμβρη. Από το καρότσι που υπερφισκαρισμένο οδηγείται στην ουρά του ταμείου, περνάμε σε μια σειρά από ουρές (σε νυχτερινά κέντρα, εκκλησίες, γκαλερί, προπατζήδικα, ΑΤΜ), όπου το πρώτο πρόσωπο της τελευταίας γίνεται το τελευταίο της επόμενης, έτσι ώστε να έχουμε να κάνουμε με μια ουρά, μια ουρά που οδηγεί στο τέλος της σε ένα συσσίτιο Ο σκηνοθέτης μιλά για καταναλωτικές ουρές και την τελευταία ουρά, την ουρά της επιβίωσης, στην οποία οι άνθρωποι δεν γεννήθηκαν εκεί, αλλά εξέπεσαν από τις προηγούμενες. Λέει επίσης ότι στα γυρίσματα ήρθαν στην ουρά του συσσιτίου ένας πατέρας με την κόρη του, νομίζοντας πως πρόκειται για αληθινό συσσίτιο. Κάτι σαν τον τύπο που μισοκοιμόταν αγκαλιασμένος με ένα παιδάκι σήμερα, κάπου στην Πανεπιστημίου.
Όταν η ουρά του συσσιτίου προχωράει, φτάνει σε έναν πενηντάρη που φοράει αυτό το σκουφί και αυτά τα ρούχα. Οι μερίδες τελειώνουν, τα ρολά κατεβαίνουν, δεν πρόλαβε να φάει. Θυμώνει, αρχίζει να βαράει τα ρολά. Και μετά γυρνά πίσω, μας δείχνει το πρόσωπό του, ενώ σπρώχνει την ουρά προς τα πίσω και αυτή με τη σειρά της παρασύρει την προηγούμενη και ούτω καθεξής. Αν πέσει ένας, θα πέσουν όλοι, προειδοποιεί το σλόγκαν της ταινίας.
Οι ενδυματολογικές ομοιότητες είναι τρομακτικές.
Την πρώτη μόλις εβδομάδα προβολής της ταινίας, βλέπουμε το πρόσωπο του πενηντάρη στις τηλεοράσεις μας και στους υπολογιστές μας. Τα κομμάτια του κοινωνικού ντόμινο πέφτουν, και το συζητάμε όσο θέλουμε αν πέφτουν δίκαια ή άδικα, πάντως το καθοριστικό δεν είναι το δίκαιο ή το άδικο, αλλά το αυτόματο της πτώσης τους. Ο σκηνοθέτης εξηγεί πριν καν τα γεγονότα συμβούν: το θέμα της ταινίας αφορά το πέρασμα από τη διαβίωση στην επιβίωση, από την τάξη στην αταξία και από το άτομο στο σύνολο, ένα ζήτημα εγγενώς πολιτικό. Καλώς ή κακώς οι κρίκοι της κοινωνικής αλυσίδας είναι αλληλένδετοι.
Υπό αυτήν την έννοια δεν έχει σημασία αν ο τύπος με το σκουφί είναι συσσιτιούχος ή στην πραγματικότητα λυμαίνεται μια ΔΕΚΟ. Γιατί ό,τι από τα δύο και αν είναι, δεν παύει σε ατομικό επίπεδο η πράξη του να είναι όχι απλά παράνομη αλλά και ανήθικη. Οι απόλυτα καταδικαστέες ατομικά πράξεις όμως δεν πρέπει να μας εμποδίζουν να βλέπουμε ταυτόχρονα και τη μεγαλύτερη εικόνα, την εικόνα που βλέπει πολύ πιο διαυγώς και πολύ πιο έγκαιρα η τέχνη: αν πέσει ένας που δεν έχει πια να φάει, μπορεί να πέσουμε και όλοι εμείς που τα τρώγαμε ως τώρα μαζί του.
Καλά όλα αυτά, αλλά μήπως η επόμενη μεγάλη εικόνα είναι ο φασισμός; Ίσως. Αλλά το αν θα έρθει ή δεν θα έρθει, δεν θα εξαρτηθεί από το πόσο θα καταδικάσουμε την ατομική πράξη, δεν θα εξαρτηθεί καν από το πόσο καθαρά θα δούμε το κοινωνικό της πλαίσιο. Θα εξαρτηθεί από το πόσοι δεν θα έχουν στο μέλλον να φάνε και από το πώς θα αντιδράσουμε στο ενδιάμεσο όλοι εμείς που έχουμε ακόμα να φάμε· πώς θα αντιδράσουμε σε αυτό ακριβώς το θέμα, στο θέμα της εξάπλωσης της φτώχειας, πόσο θα το διευκολύνουμε, πόσο θα το νομιμοποιήσουμε, στο όνομα ποιάς ανώτερης αρχής και επίσης ποιού πρακτικού σκοπού, πώς θα μας νοιάξει αυτό εξίσου, αν όχι και περισσότερο, από την αυτονόητη καταδίκη της βίας.

8 Comments:

At 12/28/2010 09:53:00 π.μ., Blogger ο δείμος του πολίτη said...

Πολύ ενδιαφέρον το σενάριο. Θα το εντάξω στο πρόγραμμά μου...

 
At 12/28/2010 12:51:00 μ.μ., Blogger vague said...

Όλα καλά, αλλά δεδομένου ότι, ακόμα κι αν ήμουν ο χριστός, δεν έχω πια κανένα αχαστούκιστο μάγουλο για να προσφέρω, κρατάω τις αποστάσεις μου από τη φράση σου του επιλόγου και οφείλω να δηλώσω (για ό,τι αυτό αξίζει) ότι, αυτή τη στιγμή για μένα, η καταδίκη μιας ορισμένης βίας, δεν είναι πλέον αυτονόητη και πάντως, αυτή η μεγαλοψυχία, έχει -προσωρινά έστω- αφαιρεθεί από το σαβουάρ βιβρ της σκέψης μου.

 
At 12/28/2010 03:56:00 μ.μ., Anonymous Σωτήρης said...

Αγαπητέ κύριε Old Boy,
Διαβάζοντας το κείμενο σου μαζί με τις παραπομπές ( ουφ ),
δύο πράγματα μου ήρθαν αυθόρμητα στο μυαλό
(εκτός βέβαια ότι μου γεννήθηκε αυθόρμητα η επιθυμία να δω όλες τις ταινίες που αναφέρεις)
Το πρώτο :
http://www.youtube.com/watch?v=3JWWXM9zCpY
http://www.youtube.com/watch?v=D7UqX_-VFLg

και το δεύτερο ( κάποιες σκέψεις ενός Ancient Boy ) :
«Κατά τη φύση δε άρχον και αρχόμενο συνυπάρχουν για την κοινή σωτηρία. Γιατί το μεν δυνάμενο με τη διάνοια να προβλέπει άρχει κατά φύση και δεσπόζει κατά φύση, το δε δυνάμενο να καταπονείται σωματικά άρχεται και είναι κατά φύση δούλος. Γι’ αυτό ο δεσπότης και ο δούλος έχουν το ίδιο συμφέρον.» («Πολιτικά» Α, 1252α, 2.)
«...και εκείνοι, που ισχυρίζονται τα αντίθετα, τρόπον τινά λένε ορθά και δεν είναι δύσκολο να δούμε, γιατί λέγονται οι λέξεις δουλεύει και δούλος με διπλή έννοια.. Γιατί είναι κάποιος κατά νόμο δούλος και δουλεύει. Γιατί ο νόμος είναι κάποια σύμβαση, όπου λέει πως είναι των νικητών κατά τον πόλεμο εκείνα που αποκτήθηκαν» («Πολιτικά»Α, 1255α, 6.)
«Ισχυρίζονται δηλαδή αυτοί, πως γεννιέται άνθρωπος από άνθρωπο και από θηρία θηρίο και έτσι γεννιόνται από άξιους άξιοι. Η φύση όμως πολλές φορές θέλει να κάνει αυτό, αλλά δεν το μπορεί πάντοτε. Ότι έχει κάποιο λόγο ή αμφισβήτηση και δεν είναι οι μεν κατά φύση δούλοι,
οι δε ελεύθεροι, είναι φανερό και πως ένας τέτοιος διαχωρισμός, που συμφέρει στον μεν να δουλεύη, στον δε να δεσπόζει (και δίκαιο είναι) και πρέπει το μεν να άρχεται, το δε να άρχη, έτσι και να δεσπόζη. Αλλά το “κακώς να δεσπόζη” είναι ασύμφορο σε αμφοτέρους (γιατί έχουν το αυτό συμφέρον και στο μέρος και στο όλον και στο σώμα και στη ψυχή). Ο δέ δούλος είναι μέρος του δεσπότη, σαν κάτι έμψυχο του σώματος, που είναι ξεχωριστό μέρος. Γι’ αυτό και είναι προς το συμφέρον η φιλία μεταξύ δούλου και δεσπότη, που είναι κατά φύση άξιος, ενώ σε εκείνους που δεν υπάρχει σχέση με αυτόν τον τρόπο, αλλά κατά νόμο και λόγω βίας, συμβαίνει το αντίθετο.» («Πολιτικά» Α, 1255β.)

Και κάτι για τη Διαφήμιση στην οποία τα σούρνεις συχνά.
Για να μπορεί ο κρίκος του μάρκετινγκ να “μετατρέπει την αγοραστική δύναμη σε ενεργό ζήτηση” και ο κρίκος της διαφήμισης “σε ενεργό ζήτηση για ένα συγκεκριμένο προϊόν ή υπηρεσία” ,προηγούνται πολλοί άλλοι κρίκοι στην αλυσίδα . Αυτοί οι κρίκοι (που προηγούνται και είναι οι βασικοί) καθορίζουν το μεγάλο κάδρο του “Τρόπου του νοείν” , ενώ όλοι οι υπόλοιποι ( διαφήμιση κ.τ.λ.) απλά εναρμονίζουν με το μεγάλο κάδρο, σχεδόν μηχανιστικά, τον “Τρόπο του βίου” που είναι και το μικρό κάδρο.

 
At 12/28/2010 06:40:00 μ.μ., Anonymous jojos said...

Βρέθηκα την επομένη των Χριστουγέννων με κάποιους ανθρώπους, όπου οι γονείς τους είχαν έρθει πρόσφυγες το '22. Αυτοί οι άνθρωποι (γεννημένοι μεταξύ του '30 και του ΄40) πέρασαν προσφυγιά, πόλεμο, κατοχή εμφύλιο κ.α. Φτώχεια (αυτή κι αν ήταν) υπήρχε και τότε, η αντίδρασή τους για να αποτρέψουν την εξάπλωση της ήταν η δημιουργία, η παραγωγή, η σύμπνοια και πράγματι τα κατάφεραν και με το παραπάνω. Αυτό που μας λείπει είναι ότι δεν έχουμε μάθει να σκεφτόμαστε σαν και για το σύνολο. Αυτό που μας διακρίνει σαν κοινωνία είναι ο ατομικισμός, ο εαυτούλης μας και το σήμερα, ούτε καν το μέλλον των παιδιών μας.

 
At 12/28/2010 10:07:00 μ.μ., Blogger ΑΦ said...

Ποιος θα αμφισβητούσε, ότι στην κοινωνία όλα είναι αλυσίδα; Παράδειγμα αποτελεί η περίπτωσή μας, όπου μια διεφθαρμένη πολιτική τάξη που έτρεμε το πολιτικό κόστος, ένα πλουσιοπάροχο, χαλαρό και "φιλεργατικό" δημόσιο, και η διάχυτες αντίληψεις ότι το κράτος δεν χρειάζεται να υπακούει σε οικονομικούς νόμους, και ότι η εξορισμού ενοχική επιχειρηματικότητα οφείλει να έχει προσβάσεις σε αυτό για να έχει ελπίδες, κατέστρεψαν μια ολόκληρη οικονομία.

Ποιος θα αμφισβητούσε ότι η ελεύθερη οικονομία χρειάζεται νόμους και εποπτεία εφαρμογής αυτών για να λειτουργήσει; Το δύσκολο είναι να παραδεχθεί κάποιος αντιφιλελεύθερος ότι η ελεύθερη αγορά είναι αυτή που μας παρέχει το υψηλό επίπεδο ζωής, τμήμα του οποίου βλέπουμε πανικόβλητοι να χάνεται σήμερα στην Ελλάδα.

Ποιος δεν θεωρεί απαραίτητο ένα κράτος που θα ανοίγει ένα δίκτυ προστασίας για τους φτωχούς; Το σκληρό ερώτημα είναι πόσο διατεθειμένοι είμαστε να παράσχουμε εμείς άμεσα, αυτό που περιμένουμε να κάνει το κράτος, όταν έστω και αδικαιολήγητα δεν το κάνει. Τι μπορούμε να προσφέρουμε εμείς, όσο διαμαρτυρόμαστε και περιμένουμε το αίτημά μας για κοινωνική προστασία να εισακουστεί. 'Η διαφορετικά, πόσο εύκολα θα ανεχόμασταν εμείς ένα επιπλέον φόρο για την καταπολέμηση της φτώχιας της τάξης των 5 ευρώ την ημέρα, ακόμα και όσοι στους οποίους δεν είναι απολύτως απαραίτητα;

 
At 12/29/2010 02:37:00 π.μ., Blogger Old Boy said...

Δείμο, να το εντάξεις :)
Riski, ναι, καταλαβαίνω τι λες.
Σωτήρη, ο συνδυασμός Λαλάκη του Εισαγόμενου και Αριστοτέλη είναι πράγματι πέραν σχολιασμού ;)
Jojos, δεν διαφωνώ στα περί ατομικισμού που λες. Ωστόσο η Ιστορία δεν είναι τόσο μονοσήμαντη όσο την περιγράφεις. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή υπήρξαν εκτελέσεις. Μετά την Κατοχή υπήρξε εμφύλιος. Μετά τον εμφύλιο υπήρξαν διωγμοί. Η σημερινή βία λοιπόν είναι συγκριτικά αστεία.
ΑΦ, δεν θα σχολιάσω τις δύο πρώτες, αλλά θα μείνω στην τελευταία παράγραφο. Πράγματι είναι διαφορετικό πράγμα το τι πρέπει να γίνει σε επίπεδο κρατικής πολιτικής και διαφορετικό το πόσο ευαισθητοποιείται και δρα ο καθένας για να βοηθήσει τους γύρω του.

 
At 12/29/2010 09:45:00 π.μ., Blogger ΑΦ said...

Α, όχι όλα να τα σχολιάζεις :))

Με την τελευταία πρόταση μάλλον το αντίθετο εννοούσα! Ότι αυτό που δεν κάνουμε εμείς καλούμε να το κάνει το κράτος με τα δικά μας λεφτά. Εκτός αν πιστεύουμε ότι τα λεφτά που "λείπουν" από τους φτωχούς τα κρατάνε οι λίγοι πλούσιοι και εμείς οι πολλοί ενδιάμεσοι δεν έχουμε καμία συμμετοχή και ευθύνη σε αυτή την κατανομή.

 
At 1/02/2011 10:28:00 π.μ., Anonymous Ανώνυμος said...

It's pure feel-goodery for the new year :
http://www.youtube.com/watch?v=MKD2lnQNYNQ

Καλή σοδειά-χρονιά boy

Boy A

 

Δημοσίευση σχολίου

<< Home