Ιn my nature
Ένας διοπτροφόρος μουστακαλής σαρανταπεντάρης Ολλανδός μιλά στην εξαιρετική "Εμπόλεμη Ζώνη" του Σωτήρη Δανέζη και λέει ότι λατρεύει τη δουλειά του. Ανήκει σε υπηρεσία ασφαλείας, δηλαδή είναι μισθοφόρος που τον προσλαμβάνουν τριτοκοσμικές κυβερνήσεις για να οργανώνει τους ντόπιους στρατούς και κυρίως για να εξολοθρεύει τους αντάρτες. Ούτε ο ίδιος δεν ξέρει πόσους ανθρώπους έχει σκοτώσει. Το να τον κατηγορήσεις είναι μάταιο. Καλώς ή κακώς -και συγκεκριμένα κακώς- αυτή είναι η φύση του. Είναι σκυλί του πολέμου. Διψά για αδρεναλίνη και αίμα, όπως εγώ διψάω για λέξεις και εικόνες, εσύ για χημικές αντιδράσεις κι ο διπλανός σου για δημόσιες σχέσεις. Η έξαψη που του προσφέρει η μάχη κι η ανταλλαγή πυρών, είναι σαν την έξαψη τη δική σου όταν κάνεις πειράματα στο εργαστήριό σου και σαν την έξαψη του διπλανού σου όταν χαριεντίζεται σε μια δεξίωση με ανθρώπους που πρωτοσυναντά. Ο μισθοφόρος μας γεννήθηκε σε λάθος εποχή, αλλά αυτό δεν τον πτόησε· υπάκουσε στο κέλευσμα της εσωτερικής του φωνής και πήγε κι έφτιαξε δικό του στρατό και πήγε και βρήκε τους πολέμους που θα πολεμήσει και τους μαύρους που θα σφαγιάσει.
Θυμήσου πώς ηρέμησε ο Χάνιμπαλ στο κελλί αφού έφαγε τους αστυνομικούς.
Θυμήσου με τι αγαλλίαση κυματίζει το χέρι του, ενώ ακούει κλασική μουσική στο κασετοφωνάκι, με κατακόκκινο από τα συκώτια των ανοιγμένων δίπλα του σωμάτων στόμα.
Θυμήσου και την ιστορία του Φέργκους στο "Παιχνίδι των Λυγμών":
- "Γιατί με τσίμπησες κύριε σκορπιέ;" ρωτά το βατράχι τον σκορπιό που μετέφερε στην πλάτη του βοηθώντας τον να περάσει τη λίμνη. "Τώρα θα πνιγούμε κι οι δυο μας".
- "Δεν μπορούσα να κάνω αλλιώς. Ιt was in my nature".
Ο Φέργκους είναι kind, o Xάνιμπαλ τρώει ανθρώπους, ο μισθοφόρος σκοτώνει, ο χημικός πειραματίζεται, ο δημοσιοσχετίστας λατρεύει την προβολή ενός δημοσίου εγώ κι εγώ γράφω για όλους αυτούς και πάνω και πρώτα απ΄όλα για μένα, γιατί δεν μπορούμε να κάνουμε αλλιώς, γιατί είναι στη φύση μας.
Kι αν πνιγούμε - πνιγήκαμε.
Κι όσους πάρουμε μαζί μας, χαλάλι.
posted by Old Boy @ 6:31 μ.μ.
9 comments
9 Comments:
Dafun said
Λένε πως «ο Πολιτισμός είναι η κρούστα στις ανθρώπινες κοινωνίες. Αν την ξύσεις λίγο θα ξεπεταχθούν τα ανθρώπινα ορμέμφυτα».
Σπάνια αποτυπώνει η εμπορική τηλεόραση κάτι τόσο αληθινό.
Δεν θα το χαρακτήριζα («κυνικό», «ανατριχιαστικό», κ.α). Είναι αυτό που είναι. Πέραν του καλού και του κακού.
Παρατηρούσα με προσοχή, κλινικά θα έλεγα, το πρόσωπό του. Σχεδόν ζήλεψα την ικανοποίηση που απλωνόταν στην, κατά τα άλλα ήρεμη, μορφή του όταν μιλούσε γι΄ αυτά που έκανε. Και την αποφασιστικότητά του να τα ξανακάνει. A man with a mission.
Όλοι οι όροι που με τα υπο-λήμματά τους έχουν γεμίσει χιλιάδες βιβλιοθήκες –Πολιτική, πόλεμος, αποικιοκρατία, σφαγές, ανθρώπινη εκμετάλλευση, απληστία, κέρδος, σκοπός, Ύπαρξη – εμπερικλείονται σε ένα 10λεπτο βίντεο.
Ο Ολλανδός θα έπρεπε να διδάσκεται σε όλες τις σχολές κοινωνιολογίας, ψυχολογίας, πολιτικών, οικονομικών επιστημών, γενικά σε όλες τις λεγόμενες ανθρωπιστικές επιστήμες.
Για να γνωρίζουν οι ενασχολούμενοι με αυτές την ανθρώπινη φύση – έστω κάποιες πτυχές της.
Θα το αφιέρωνα σε όσους, θεωρητικοποιώντας την δική τους αδυναμία, δυσκολεύονται να εξηγήσουν όσα «ακατανόητα» συμβαίνουν στον Κόσμο μας …
Θαυμάζω συνειρμούς και συνδέσεις, εξαιρετικός όπως πάντα. Πάλι κατάφερα και την έχασα την Εμπόλεμη Ζώνη, ελπίζω να επαναληφθούν κάποια στιγμή οι προβολές.
Εμένα να μου επιτρέψετε, πάντως, να είμαι λίγο σπάστης. Σύμφωνοι, το να τον κρίνεις είναι μάταιο (το "κακώς" που ακολουθεί είναι βέβαια κρίση). Αλλά χωρίς το (αυθαίρετο) δάχτυλο της ηθικής που κατηγορεί, που θα βασίσουμε την όποια αίσθηση δικαίου μπορεί να έχουμε;Πώς θα καθορίσουμε τον επιδιαιτητή πάνω από τις συγκρουόμενες φύσεις μας;
Και μή μου πείτε πως αυτό είναι άλλο θέμα. Κάποτε πρέπει να πάψουμε να χωρίζουμε τον κόσμο σε θέματα...
Aυτό που κάνει o Oλλανδός (οι πράξεις του δηλαδή) είναι πανάθλιες. Εκείνο που λέω όμως είναι έχει μια φυσική κλίση αυτός ο άνθρωπος να σκοτώνει και να είναι πολεμιστής. Ο νόμος λοιπόν θα πρέπει με κάθε τρόπο να διασφαλίζει ότι τέτοιες πράξεις δεν θα συμβαίνουν κι αν συμβαίνουν θα τιμωρούνται όσο πιο αυστηρά γίνεται. Από εκεί και πέρα όμως, πέραν της νομικής αξιολόγησης και πέραν της ηθικής αξιολόγης των πράξεων του, η ηθική αξιολόγηση του ιδίου είναι πιο σύνθετη. Ωραία δηλαδή και να τον πούμε "κακό" τι καταφέραμε; Θα ήταν προτιμότερο να προσπαθήσουμε να τον καταλάβουμε. Όχι για να έχει ελαφρυντικά στο δικαστήριο, αλλά ίσως για να έχει κάποια ελαφρυντικά στη συνείδησή μας.
Τώρα συνειδητοποιώ ότι δεν ανέφερα πόσο εντύπωση μου έκανε το σχόλιο σου, Dafun.
Ο διαχωρισμός της ηθικής αξιολόγησης του προσώπου από την ηθική αξιολόγησητων πράξεών του, όπως και ο διαχωρισμός των ελαφρυντικών στο δικαστήριο από τα ελαφρυντικά στη συνείδησή μας μου είναι ακατανόητοι. Αυτό εννοώ όταν λέω πως πρέπει να πάψουμε να χωρίζουμε τον κόσμο σε θέματα.
Και ξέρω, υπάρχει κι ο Ζενέ (π.χ.). Αλλά η (επιδιωκώμενη) ηθική αμφισημία της τέχνης (όπως είπε κι ο Πίντερ στη μνημειώδη ομιλία της Δευτέρας) δεν πρέπει να μπερδεύεται με την (προβληματική) ηθική αμφισημία της ζωής.
Ας δούμε λοιπόν τι είπε ο Πίντερ:
"Το 1958 έγραψα: "Δεν υπάρχει μεγάλη διαφορά ανάμεσα στην αλήθεια και το ψέμα. Κάτι δεν είναι απαραίτητα, ή αλήθεια ή ψέμα. Μπορεί να είναι και τα δύο". Πιστεύω ότι οι λογικές αυτές διαπιστώσεις ισχύουν ακόμη και τίθενται σε εφαρμογή όταν εξερευνούμε την πραγματικότητα μέσα από την τέχνη. Ως συγγραφέας, επομένως, τις υποστηρίζω, ως πολίτης όμως δεν μπορώ. Πρέπει να ρωτήσω: Ποια είναι η αλήθεια; Ποιο το ψέμα;"
Λες, Αχιλλέα, ότι αποδέχεσαι την ηθική αμφισημία της τέχνης αλλά δεν αποδέχεσαι την ηθική αμφισημία της ζωής. Όπως λέει κι ο Πίντερ όμως, με την τέχνη εξερευνούμε την πραγματικότητα. Δεν είναι η τέχνη μια δραστηριότητα που γίνεται χάριν παιδιάς. Έχει ένα νόημα και προσπαθεί να ανακαλύψει αλήθειες. Μια ενδεχόμενη αλήθεια λοιπόν μπορεί να είναι ότι ο μισθοφόρος δεν σκοτώνει για να βγάλει λεφτά, δεν σκοτώνει γιατί έτσι το έφεραν τα πράγματα, αλλά σκοτώνει γιατί έχει μια έμφυτη κλίση να είναι πολεμιστής. Αυτό ίσως αληθεύει. Και αυτό τον καθιστά για εμένα ένα μυστήριο, ένα αντικείμενο προς προβληματισμό. Για εμένα ως άνθρωπο όμως. Αν ήμουν Δικαστής και τον δίκαζα δεν θα έλεγα, κύριε μισθοφόρε έχετε αυτή την κλίση, άρα τι να κάνετε και εσείς, αυτή είναι η φύση σας, αθώος. Πράξεις δικάζονται και τιμωρούνται, όχι προσωπικότητες. Η εκτίμηση της προσωπικότητας μπαίνει μόνο στη διάσταση των ελαφρυντικών. Και πάλι όμως νομικά δεν μπορεί νά θεωρηθεί ελαφρυντικό ότι ηδονίζεται να σκοτώνει. Μάλλον επιβαρυντικό στοιχείο θα θεωρηθεί. Γιατί; Γιατί η ψυχοσύνθεσή του είναι εξαίρεση στον κανόνα και γιατί αν γίνονταν ανεκτές τέτοιες συμπεριφορές θα ήμαστε η απόλυτη ζούγκλα. Άρα νομίζω ότι τελικά συμφωνούμε και ότι δεν χωρίζω τον κόσμο σε θέματα. Ο κόσμος ένας είναι, άλλα άλλο η πολιτική και νομική αξιολόγηση του και άλλο η καλλιτεχνική. Η τέχνη ψάχνει και σε σκοτάδια που δεν μπορούν να αφορούν την πολιτική ή το νόμο.
Φίλτατε old boy (αυτές οι ομηρικές επικλήσεις των ονομάτων είναι διασκεδαστικές), ως συνήθως δε διαφωνούμε στην ουσία αλλά στη διατύπωση. Η τέχνη εξερευνά την πραγματικότητα, δεν ταυτίζεται μαζί της, άρα μπορεί να είναι αμφίσημη ενώ η πραγματικότητα δεν μπορεί (αυτό νομίζω είπε ο Πίντερ btw). Αν λοιπόν η άποψη στο ποστ ανήκει στον χώρο της καλλιτεχνικής δημιουργίας (με οποιονδήποτε ορισμό - και δεν αμφιβάλλω οτι ανήκει) τότε κάθε κρίση είναι επιτρεπτή, διότι η τέχνη, τα σκοτάδια κτλ. κτλ. Αυτό είναι το ένα.
Το άλλο είναι οτι αν " άλλο η πολιτική και νομική αξιολόγηση του και άλλο η καλλιτεχνική" τότε προφανώς χωρίζεις τον κόσμο σε θέματα. Και τα πρόσωπα αξιολογούνται από τις πράξεις τους, δεν υπάρχει άλλος τρόπος.
Η μία συνεπής διέξοδος, νομίζω, είναι να πούμε οτι ηθικά ο Ολλανδός είναι και γαμώ τα παιδιά (γιατί μόνο η τέχνη μπορεί να μας διδάξει ηθική), αλλά το αίσθημα δικαίου μας (πλήρως αποσυνδεδεμένο από κάθε ηθική διάσταση) τον καταδικάζει για λόγους οπερασιοναλιστικούς (ζούγκλα θα γινόμασταν). Είναι κανείς έτοιμος να προχωρήσει τόσο βαθιά;
Η άλλη συνεπής διέξοδος είναι να πούμε οτι ο Ολλανδός είναι ηθικά πανάθλιος (και άρα ποινικά κολάσιμος) και να αφήσουμε την τέχνη να κάνει οτι καταλαβαίνει στο πλαίσιο όμως της διάκρισης ανάμεσα στον συγγραφέα (που είναι πραγματικό πρόσωπο και άρα οφείλει να πάρει θέση στο ηθικό δίλλημα) και στον αφηγητή (που δεν ταυτίζεται με τον συγγραφέα, δεν είναι κατ'ανάγκη υπαρκτό πρόσωπο και μπορεί να γουστάρει αίμα, δάκρυα και ιδρώτα).
Υποπτεύομαι οτι θα διάλεγες τη δεύτερη στάση. Αλλά αν δε γίνεται σαφής η διάκριση ανάμεσα σε πρόσωπα που εκφέρουν απόψεις (και όχι σε εκφάνσεις της πραγματικότητας επι των οποίων ένα πρόσωπο εκφέρει απόψεις - παραδέχομαι οτι η διαφορά είναι λεπτή) τα πράγματα μπερδεύονται (και ίσως ακόμα περισσότερο σε πιο αμφίσημες από τη φύη τους περιπτώσεις όπως αυτή του Άκη Πάνου, π.χ.).
Αν τελικά διαφωνούμε (πράγμα αρκετά αμφίβολο), η διαφωνία μας δεν έχει πρακτική διαφορά. Και οι δύο συμφωνούμε στην ανάγκη τιμωρίας του μισθοφόρου και μάλιστα στην ανάγκη τιμωρίας του για λόγους ηθικούς (τίποτα δεν είναι πάνω από την ανθρώπινη ζωή). Απλώς εσύ λες ότι, όταν μιλάμε δημόσια για τον μισθοφόρο, πρέπει η καταδίκη και του χαρακτήρα του να είναι απόλυτη (και μόνο στην τέχνη επιτρέπεται υπό όρους να προβληματίζεται για αυτόν), ενώ εγώ λέω ότι, όταν μιλάμε δημόσια για τον μισθοφόρο, το να τον καταδικάζουμε ως χαρακτήρα είναι μάταιο (με την έννοια ότι δεν αλλάζει κάτι) και ότι από την απλουστευτικό χαρακτηρισμό του ως κτήνος είναι προτιμότερο να προβληματιζόμασε για το τι τον οδήγησε στο "επάγγελμα" που επέλεξε.
Δημοσίευση σχολίου
<< Home