Έντεκα σκέψεις, ένα χρόνο μετά.

1) Αν μπορεί να πει κανείς κάτι με σιγουριά για το δημοψήφισμα, είναι ότι δεν χρειαζόμαστε την πρώτη επέτειό του για να το επαναφέρουμε στην μνήμη μας, το δημόσιο διάλογο και τις ιδιωτικές συζητήσεις μας. Ένα χρόνο τώρα, το δημοψήφισμα είναι με τον ένα ή τον άλλο τρόπο διαρκώς παρόν.

---

2) Διαρκώς παρόν βασικά ως διαρκής πληγή, αλλά γιατί; Επειδή ήταν «καταστροφικό»; Επειδή ήταν «διχαστικό»; Επειδή «προδόθηκε» το αποτέλεσμά του; Νομίζω πως ενώ και τα τρία ισχύουν ως ένα βαθμό (και όχι απόλυτα, εξού και τα εισαγωγικά), τίποτα από τα τρία δεν μπορεί να αντισταθμίσει το ότι τελικά ήταν, είναι και θα είναι ένα όχι αρνητικό ορόσημο στη σύγχρονη Ιστορία της χώρας, αλλά αντίθετα μια στιγμή κάθαρσης και λύτρωσης.

--- 

3) Γιατί όμως δεν αποτελεί ικανό αντιστάθμισμα το ότι ήταν «καταστροφικό»; Επειδή τα όποια καταστροφικά αποτελέσματα επέφερε ήταν, στο σημείο που είχαμε φτάσει, αναγκαία, προκειμένου να καταδειχθεί αφενός η πλάνη της μειοψηφίας εκείνης που ακόμη θεωρούσε καλόπιστα ότι απέναντί μας έχουμε «εταίρους» οι οποίοι μας «βοηθούν» και αφετέρου η αυταπάτη ημών των υπολοίπων ότι αν υπήρχε μια κυβέρνηση της χώρας διατεθειμένη να πάει τα πράγματα ως τα άκρα και να διανοηθεί τη ρήξη, στο τέλος η απέναντι πλευρά θα έκανε κάποιες αν όχι συγκλονιστικές πάντως αληθινές υποχωρήσεις. Ναι, έπρεπε να το μάθουμε, έπρεπε να πειστούμε. Και απέναντι στα πέντε κατάμαυρα χρόνια που είχαν προηγηθεί χρειαζόταν μια αντίστοιχης έντασης και δραματικότητας συγκρουσιακή στιγμή, ως αποκορύφωμα μιας πεντάμηνης διαπραγματευτικής σύγκρουσης. Χρειαζόμασταν να δούμε ακόμη και τις τράπεζες να κλείνουν για να το χωνέψουμε οριστικά πως δεν υπήρχε κανένα απολύτως περιθώριο να υποχωρήσουν (εν έτει 2015 αυτό, εν έτει 2010 και 2012 τα πράγματα πιθανόν να ήταν αρκετά διαφορετικά) και πως η μόνη επιλογή που μας απέμενε ήταν ποιο δρόμο συντριβής θα επιλέγαμε, ώστε να πληρώσουμε τις συνέπειες της ύβρεως μας να διεκδικήσουμε δημοκρατικά κάτι λιγότερο ασφυκτικό και ταπεινωτικό για τον τόπο μας και την κοινωνία του.

---

4) Γιατί όμως δεν αποτελεί ικανό αντιστάθμισμα το ότι ήταν «διχαστικό»; Επειδή το δημοψήφισμα δεν δημιούργησε την ακραία πόλωση, στην χειρότερη την επέτεινε, και εκείνο που κυρίως έκανε είναι να την αποκρυσταλλώσει, να την καθρεφτίσει και την αποτυπώσει, φέρνοντάς μας όλους ενώπιον μιας πολύ μεγάλης απόφασης από την οποία δεν μπορούσαμε πλέον να κρυφτούμε. Δεν μας χώρισε το δημοψήφισμα σε δυο μεριές. Και σε τόσο ακραίες περιόδους όπως η μνημονιακή δεν γίνεται να μη παίρνεις θέση και άρα τελικά να μη χωρίζεσαι. Είχαμε ήδη χωριστεί. Και σε μεγάλο βαθμό παραμένουμε. Οι αφροί που βγάζουν από το στόμα πολιτικοί, δημοσιογράφοι και πάσης φύσεως δημοσιολογούντες, παρότι ο Τσίπρας δεν μας έβγαλε από το ευρώ, παρότι τώρα εφαρμόζονται τα μνημόνια - ευλογία πιο βαθιά από ποτέ, είναι μια ακόμη αποδειξη. 

 ---

5) Γιατί όμως δεν αποτελεί ικανό αντιστάσθμισμα ότι το αποτέλεσμά του «προδόθηκε» μέσα σε μια εβδομάδα; Έπειδή ο Τσίπρας έλεγε και ξαναέλεγε και ξαναέλεγε τις μέρες πριν το δημοψήφισμα ότι θα φέρει συμφωνία σε 48 ώρες. Υπό αυτή την έννοια «το ΟΧΙ που έγινε ΝΑΙ» μπορεί να μην είναι το ψέμμα το απόλυτο, αλλά αν μη τι άλλο όσο ποσοστό αλήθειας έχει, τόσο έχει και ψέμματος. Κι επίσης, ναι, οι εκλογές του Σεπτέμβρη που ακολούθησαν έστειλαν εκείνους που αυτοαναγορεύτηκαν στους αυθεντικούς και αδούλωτους εκφραστές του ΟΧΙ εκτός Βουλής και τον Τσίπρα ξανά στην εξουσία. Aν μια διαφορά της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας από την άμεση είναι ότι η βασική λειτουργία των αντιπροσώπων που εκλέγεις είναι ακριβώς να σε προδίδουν, κάνοντας στην καλύτερη περίπτωση όχι ακριβώς αυτά που έλεγαν, πάρα πολύ συχνά δε και εντελώς διαφορετικά, εμείς επειδή είμαστε μερακλής λαός τα κάναμε ανάποδα: περίπου προδόθηκε απευθείας το αποτέλεσμα της άμεσης δημοκρατίας και περίπου στη συνέχεια νομιμοποιήθηκε αυτή η προδοσία δια των εκλογών της αντιπροσωπευτικής. 

 ---

6) Δεν ξέρω πόσο αμείλικτη θα υπάρξει η Ιστορία για αυτή την σχεδόν ολοκληρωτική μεταστροφή μιας κυβέρνησης που έχει την ταμπέλα και κουβαλά και το ιστορικό φορτίο της ριζοσπαστικής Αριστεράς, αλλά νομίζω πως θα αναγνωρίσει πάντως ότι προήλθε μετά από ήττα σε έναν πόλεμο, ότι συνθηκολόγησε ολοσχερώς και παραδόθηκε ολοσχερώς, αφού πρώτα δια του δημοψηφίσματος εξαντλήθηκε σχεδόν κάθε χιλιόμετρο του δύσκολου δρόμου. Αν είχε υπογραφεί μια συμφωνία χωρίς το «καταστροφικό» και «διχαστικό» δημοψήφισμα, δεν θα είχαμε ΟΧΙ που έγινε ΝΑΙ, αλλά κάτι χειρότερο, ένα ΝΑΙ χωρίς να έχουμε τολμήσει να αρθρώσουμε πρώτα το ξεκάθαρο ΟΧΙ.  Το να ερχόταν με κάποιου είδους συμφωνία χωρίς να έχει προηγηθεί κάτι τόσο δραματικό όσο το δημοψήφισμα και το κλείσιμο των τραπεζών, θα καταστούσε τον Τσίπρα πολύ περισσότερο «προδότη» και «απατεώνα» κι αυτό είναι το βασικό παράδοξο του δημοψηφίσματος: ότι ακόμη και η προδοσία του αποτελέσμάτος του θεωρήθηκε μάλλον τελικά λιγότερο προδοσία και λιγότερο απάτη από μια παράδοση σε προηγούμενο στάδιο.

--- 

7) Aλλά αν τα της προηγούμενης παραγράφου περιγράφουν το πόσο χρειαζόταν το δημοψήφισμα ο Τσίπρας, προφανώς το κρίσιμο είναι αν και πόσο το χρειαζόταν ο ελληνικός λαός. Το ΟΧΙ ακόμη και αν δεν σήμαινε πάμε τώρα να φύγουμε, σήμαινε πάτε τώρα να γαμηθείτε κι εσείς και τα μνημόνια σας και η ισοπέδωση που επιβάλατε. Και αυτό δεν παίρνεται πίσω, αυτό δεν μπορεί να ανακληθεί, αυτό καταγράφηκε και έμεινε, έμεινε όχι σε συνθήκες θερμοκηπίου αλλά με κλειστές τράπεζες, με απειλές χάους και ολικού αρμαγεδδώνα, έμεινε στην πιο δύσκολη και εντελώς αβέβαιη συγκυρία και έμεινε με ποσοστό συντριπτικό. Δεν δειλιάσαμε, δεν είπαμε να μην θυμώσουμε άλλο τους ισχυρούς. Τους φτύσαμε στα μούτρα. Εν γνώσει των συνεπειών του νόμου. Τις οποίες τώρα προφανώς υφιστάμεθα.  Η ισοπέδωση που βλέπουμε να βαθαίνει και που τώρα προσπαθούν να μας πείσουν τα ΜΜΕ ότι, όχι, δεν είναι μια μνημονιακή ισοπέδωση, ότι είναι κάτι διαφορετικό. Μπορεί το ερώτημα του δημοψηφίσματος να ήταν θολό, μπορεί τελικά ο εμπνευστής του να μπορούσε να χρησιμοποιήσει την απάντηση προς την μια ή την άλλη κατεύθυνση, αλλά η απάντηση ήταν ξεκάθαρη: δεν σας φοβόμαστε πια, είπαμε το ιστορικό ΟΧΙ στις πολιτικές που βίωσε η χώρα. 

 ---

8) Ναι αλλά τελικά μια βδομάδα μετά τι; Και δυο μήνες μετά στις κάλπες τι; Τελικά όλα αυτά οδήγησαν και σε μια Αριστερά συνθηκολογημένη και ολοένα και πιο απαξιωμένη και κυρίως στο βάθεμα και το πλάτεμα του μνημονιακού μοντέλου κοινωνίας: οι συντάξεις και οι μισθοί που ξανακόβονται, το ΕΚΑΣ που κόπηκε, οι κατασχέσεις λογαριασμών, οι ιδιωτικοποιήσεις και οι τραγελαφικές υπαναχωρήσεις, τα εργασιακά που έρχονται κλπ. Και η Αντιπολίτευση να κάνει με ζήλο τον δικηγόρο της κάθε Cosco. Kαι μετά ο Πρωθυπουργός μας να πηγαίνει περιχαρής στην Κίνα. Δεν έχω καμία αμφιβολία ότι ο Αλέξης Τσίπρας περνάει πλέον πάρα πολύ καλά, ότι ζει κι αυτός και πάρα πολλοί από όσους επέλεξαν να μείνουν σε κεντρικό ρόλο δίπλα του το όνειρό τους. Και η μετάλλαξή τους είναι ακόμη στην αρχή, θα συνεχίζεται ακόμη για καιρό. Το αν είναι ακόμη κι έτσι προτιμότεροι από τους άλλους, είναι και δεν είναι το θέμα. Γιατί προφανώς και είναι προτιμότεροι, αλλά εξίσου προφανώς το να είναι οι πολιτικοί σου αντίπαλοι ακόμη πιο σιχαμένοι, μπορεί εσένα να σου αρκεί και περισσεύει γιατί ζεις την μυθάρα σου και την πολιτική ζωάρα σου, αλλά τις ζεις ως επικεφαλής προτεκτοράτου κι αντί να ντρέπεσαι βαθιά το απολαμβάνεις κιόλας και αυτό είναι όνειδος.   

---

9) Και φεύγοντας από τα επετειακά και πηγαίνοντας στην μεγαλύτερη εικόνα, τρία πράγματα που νομίζω ότι ισχύουν ταυτόχρονα και που μόνο αν παραδεχθούμε ότι ισχύουν ταυτόχρονα μπορούμε να οδηγηθούμε κάπου:

- ανεξάρτητα από τα ειδικότερα αίτιά της, η χρεοκοπία προηγήθηκε των μνημονίων 

- τα μνημόνια διέλυσαν και συνεχίζουν να διαλύουν τη χώρα

- εκτός του μνημονιακού καθεστώτος, οι αυστηρά οικονομικές συνέπειες θα ήταν στην αρχή τουλάχιστον ακόμη χειρότερες.

 ---

10) Για μένα, και το έχω πει και άλλες φορές, η πολιτική εναλλακτική στην παρούσα συγκυρία, θα ήταν η παρουσίαση ενός σεναρίου όχι γενικόλογου, όχι θολού, όχι του στυλ θα δούμε, αλλά με συγκεκριμένες παραδοχές: ότι αν τα σπάσουμε με τους δανειστές, οικονομικά τα πράγματα θα πάνε τουλάχιστον τα πρώτα χρόνια ακόμη χειρότερα από τώρα, έως και πάρα πολύ χειρότερα. Θέλω αυτή την υπόσχεση αίματος, δακρύων και ιδρώτα, θέλω να ξέρω ότι έχω αυτή την εναλλακτική και αν τη βρω πολύ πιθανόν να την υποστηρίξω κιόλας, γιατί τα μνημόνια ξέρω να τα καταγγέλλω και να τα αποστρέφομαι και μόνος μου, να βάζω πολιτικούς νταβατζήδες στο κεφάλι μου να το κάνουν και να μην λένε έξω από αυτό τι έχει δεν θέλω πια. 

 ---

11) Αν και όταν είναι να αλλάξει από μόνο του το οικοδόμημα το ευρωπαϊκό, θα αλλάξει και ό,τι απόφαση πάρει για το μέλλον σου θα την πάρει και εσύ θα ακολουθήσεις την πορεία σου, όσο μέσα κι αν έχεις προσπαθήσει να μείνεις ως τότε. Γιατί έτσι έκαναν και θα κάνουν οι δυνατοί. Στους οποίους όμως πριν ένα χρόνο είπες με συντριπτικό ποσοστό ΟΧΙ. Κι αυτό δεν μπορεί να στο πάρει κανείς πίσω.